Türkiye'de 6 bin kişinin atı var, 2 bini koşuyor

TÜRKİYE Jokey Kulübü (TJK) 1950’de at neslinin korunmasını amaçlayan bir dernek olarak kuruldu. Türkiye’de at yetiştiriciliği konusundaki adres TJK bir süredir yeni bir proje üzerinde çalışıyor. TJK Başkanı Yasin Kadri Ekinci ile yeni projelerini, Türkiye’de at yetiştiriciliği ve sektörle ilgili gelişmeleri konuştuk. 

- Türkiye’deki durum nasıl dünya ile kıyasladığımızda?

At yetiştiriciliğinde İrlanda, Güney Amerika ülkeleri bizi geçti. Amerika’da çok önem veriliyor. Japonya’da devlet program yapıyor. En çok gelişim gösteren yer son dönemde Avustralya. Bizim maalesef algılamamızda sorun var. At yarışı ev yıkan bir şey olarak görülüyor, akla ilk gelen müşterek bahis. Bunlar ayrı şeyler. At yarışıyla müşterek bahisi karıştırmamak lazım. 5-10 yıllık stratejik planla ilk 5’lere girebiliriz. Avrupa’da 5, dünyada 10’uncu. Dövizdeki kayıptan dolayı birer sıra düştük.

YATIRIM FAKİRİYİZ

- Bu işi geliştirmek için ne kadarlık bir kaynağa ihtiyaç var?

1960’lardan bugüne ciromuzu tespit ediyoruz. 24 milyar dolar toplam ciro. Bu sektöre yapılan yatırım 500 milyon dolar. Çok komik bir rakam. Bu sektör yatırım fakiri. Hızlı planlı yatırım olmalı. Türkiye’de 9 hipodrom var, 10’uncusu Antalya’da yapılıyor. Mevcut olanlar çağdaş hipodromlardan değil. Dünya bu konuda son 10 yıldır kendini yeniliyor. Ascot’u yıkıp yeniden yaptı İngilizler. Amerika’da bu konuda bir konferansa katıldım. İnsanlar at yarışı seyreder ya da etmez ancak hipodromlar yaşam alanıdır. Bu yüzden de yatırım yapıyor ülkeler.

- Varlık Fonu’na devredilecek at yarışları lisans hakları. Bu nasıl bir değişim getirecek?

Varlık Fonu bu işi daha pratik hale getirebilir ve sektörü büyütebilir. Son 10 yıldır sistemle ilgili tartışma var.

- Bir yenilene sürecine girildiği söylenebilir mi?

Daha hızlı büyüme imkânı olacak. 2023 hedef alınıp stratejik plan yapılırsa bu sektör elle tutulur hale gelir. 200 bin kişiye istihdam sağlanılıyor, 5 milyar lira civarında bir büyüklüğü var. Bunlar hızla 2’ye katlanabilir. 2023’te 300 bin çalışan, 20 milyar lira hedef alınmalı.

3 HİPODROM YAPILMALI

- Bunun için yatırım da yapılmalı? Öncelikler neler olmalı?

Yarış yapılabilir bir yer 50-60 milyon liraya da yapılır, tribünüyle 160 milyon liraya da yapılır ancak bu rakamlar ne yapmak istediğinizle ilgili. Türkiye’de 750 milyon ya da 1.5 milyar lira yatırıma ihtiyaç var. Çok hızlı 3 hipodrom yapılmalı, tribünler yenilenmeli, sahalar yenilenmeli.

- İstanbul bu yenilenmede öncülük mü etmeli? Yoksa başka cazibe merkezleri mi seçilmeli?

İstanbul öncelikle ele alınmalı. Çünkü bu konu birçok sektörü de tetikliyor. Özellikle şehir stresinden kaçmak için arayış var şehirde. Biz 2 yıldır çalışıyoruz. İstanbul içinde ve kendi gelirini yaratabilecek bir alan olmalı. Biz Geleneksel Spor Dalları Federasyonu ve Binicilik Federasyonu olarak birlikte çalışıyoruz. Biniciliğin alt yapısı, yetiştiricilik, şovların yapılacağı, idman merkezleri, eğitim yeri, aynı zamanda sanayisi, şovuna kadar kendi içinde bir şehir. Minimum 3 bin dönüm, maksimum 20 bin dönüm olur. Biz projeyi hazırlıyoruz. Ağustosta sunum haline gelecek. 

- Nerede olacak bu yer? İstanbul’da bu büyüklükte neresi uygun?

Askeri bölgelerin şehrin dışına çıkarılması konusu var. Bu alanlar çok uygun. Yeşil bu alanlar. Hem doğa korunur. Kendi içinde yatırımını yapar bu iş. Yap işlet devret yöntemiyle eğitim alanları yapılır. Sistemi doğru kurmak lazım.

6 BİN KİŞİNİN ATI VAR, 2 BİNİ KOŞUYOR

Türkiye’de kaç kişinin atı var? Belli mi rakamlar?

6 bin at sahibi var, 2 bin at koşturan kişi var. Koşan at sahibi 1300’lerden 2000’e çıkmış ama o 1300’ün yüzde 25’i var bu sayının içinde. 2-3 yılda bırakıyorlar bu işi. Başta yalnızca Gazi Koşusu’na bakıp cazip geliyor sonra bırakıyorlar. Sadece yarış ikramiyesi geliri düşünülmemeli. Bu iş yalnızca para kazanmak için yapılmaz ama iyi para da kazandırabilir. İngiltere’de bir haftada bu sektörün yüzde 50 geliri elde ediliyor. Kapı girişinden para alınıyor. Bizde yok.

İYİ ATIN MALİYETİ 40-70 BİN LİRA

Hükümetin hayvancılıkla ilgili yeni planlamaları ve destekleri var. Atçılık gündemde yok mu?

Atçılık desteklenmiyor. Hayvancılık destekleniyor. Atçılıkla ilgili bir şey yok.

Bir at kaç yaşında koşmaya başlar? At yetiştirmenin maliyeti nedir?

Bir Arap atının sahaya gelmesi aşılamayla başlıyor. 11 aylık gebelik var,  Arap atı 4 yaşında koşmaya başlıyor. İngiliz atı da 3 yaşında koşmaya başlar. Bu yaşa kadar bakılıyor. 40-70 bin lira civarında bir maliyeti var iyi bir at yetiştirmenin.

TÜRKİYE’DE 9, FRANSA’DA 240 HİPODROM VAR

Hipodrom deyince yalnızca yarışlar akla gelmesin diyorsunuz…

Evet, kesinlikle. Hipodromlar yarış zamanları dışında da kullanılabilir. Osmanlı döneminde her ilde koşu meydanları vardı, şimdi 9 şehirde  hipodrom var. Bu işi kumarhane olarak görmemek lazım. Her şehirde hipodrom olduğunda her şehrin kendi binicileri, kendi at sahipleri olacak. O zaman bu işin gelişmesi çok daha kolay olur. Yetiştiriciliğe ve şov kısmına yatırım yapmak lazım.

YASİN KADRİ EKİNCİ KİMDİR?

Yasin Ekinci 1949 Diyarbakır doğumlu. Ankara Gazi Üniversitesi Makine Mühendisliği’nden mezun. 1972’den bu yana Ekinciler AŞ ve LİMAK’ta ortak ve yönetici olarak çalıştı. Diyarbakır Ticaret Odası Başkanlığı, Türk Eğitim Gönüllüleri Vakfı kurucu mütevelli üyeliği, Hava Kuvvetleri Kartal Vakfı Onur üyeliğinin yanı sıra İstanbul Trafik Vakfı’nın da kurucularından. İkinci kez Türkiye Jokey Kulübü Başkanlığı yapıyor.

Elif Ergu/Hürriyet