Üretimsiz büyüme dönemine geri döndük

Son 3 yıllık dönemde üretim tarafında daralma devam ederken, iç pazarda da tüketim her geçen gün artıyor. Sanayi üretimi 118 puan seviyesine ulaştı fakat hâlâ 2017 yılının gerisinde. Perakende satış hacmi ise 2017 yılında 110 puan seviyesindeyken, 2019’da 112 puanın üzerine çıktı. Böylece tüketici ucuz krediyle üretimsiz büyüdü.

Türkiye ekonomisi 2017 yılından sonra sorunlarla karşı karşıya kaldı. Gerek büyüme gerekse sanayi küçülme yolunda adımlarını atmaya başladı. Otomotiv satışları son 16 yılın en kötü pazarını kaydetti. Konut satışları frene bastı fakat, kredi kampanyalarıyla az da olsa hareketlendi. Üretim ve tüketim verileriyse dalgalanmanın nedenlerini ortaya koydu.  

Sanayi üretimi kasım ayında piyasa beklentilerinin altında kalırken, perakende satış hacmi, geçen yılın kasım ayında aylık bazda yüzde 1,7 arttı. Kriz dönemi olarak kabul edilen 2017 yılına baktığımızda; üretim Kasım 2017 senesinde 121.7 puandan, 2018’de 113.2’ye düştü. 2019’da ise toparlanma 2018’e göre, gerçekleşti fakat, 118 puan seviyesiyle 2017’ye yılına oranla hâlâ geride.  

Perakende satış tarafında da tam tersi bir durum söz konusu. 2017 yılında 109.9 puan seviyesinde seyreden perakende satış hacmi 2018’de 103.3’e kadar gerilemişti. 2019 ile birlikte toparlanma kaydeden endeks, 112.0 puanla değil 2018, 2017’nin bile üzerine çıktı. İç tüketim üretimden daha hızlı toparlandı.  

Bunun en büyük nedeniyse düşen faizler. Kredi oranlarının her geçen gün azalmasıyla birlikte tüketiciler, ucuz paraya akın etti. Böylece iç pazarda ticaret canlandı. Tüketim de patlamış oldu. Türkiye böylece yeniden kredili büyüme dönemine adım attı. Krediye artan bu taleple birlikte bir sonraki adımın yüksek cari açık olması tahmin ediliyor. Sanayinin düşen üretim verileri, yapılan bu tüketim karşısında ithalatın önünü açmış olacak. İthalata yüklenilmesi halinde cari açık yeniden artış trendine girecek.  

Sanayi üretiminde ekonomistlerin beklentisi yüzde 5,5 artış olacağı yönündeydi. Ancak bu yüksek oranlı artış, en son 2018 Temmuz döneminde yüzde 5,3 ile görülmüştü. Perakende satış hacmi ise mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi, söz konusu ayda bir önceki aya göre yüzde 1,7 yükseldi.  

PERAKENDE SATIŞ HACMİ YÜKSELDİ

Türkiye İstatistik Kurumu, Kasım 2019’a ilişkin perakende satış hacmi endekslerini açıkladı. Buna göre, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi, söz konusu ayda bir önceki aya göre yüzde 1,7 yükseldi. Bu dönemde, gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 0,7 gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 2,7 ve otomotiv yakıtı satışları yüzde 0,6 arttı. Takvim etkilerinden arındırılmış sabit fiyatlarla perakende satış hacmi geçen yılın kasım ayında yıllık bazda yüzde 8,5 arttı. Bu dönemde gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 0,9 gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 13, otomotiv yakıtı satışları yüzde 8 yükseldi. Cari fiyatlarla perakende ciro 2019 yılı kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 18,5 arttı. Aynı ayda gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 17,7 gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 21,8 otomotiv yakıtı satışları yüzde 11,3 arttı. Perakende ciro kasımda bir önceki aya göre yüzde 2,9 arttı. Aynı ayda gıda, içecek ve tütün satışları yüzde 1,6 gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) yüzde 4,2 otomotiv yakıtı satışları yüzde 1,8 yükseldi.

ARTIŞ BEKLENTİLERİ KARŞILAMADI

Sanayi üretiminde aylık bazda ise yüzde 1 artış beklentisine karşın yüzde 0,7 artış yaşandı. Arındırılmamış hesaplamalara göre ise yüzde 4,3 artış görüldü. Yıllık bazda sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 7,2 ve imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 5,3 artarken, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 1,2 azaldı. Aylık bazda sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, 2019 yılı Kasım ayında madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi bir önceki aya göre yüzde 3,1 azaldı, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 1,1 arttı ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 2,2 azaldı. Yıllık bazda sanayi üretimine en yüksek katkıyı 9.4 puanla metal cevherleri madenciliği sektörü sundu. Sektör, ekim döneminde de sanayi üretimindeki artışa 14,1 puan katkı vermişti. Metal cevherleri madenciliği kasımda aylık bazda ise 5 puanlık kayba neden oldu.

Ali Yıldırım/Karar