Sabah yazarı Dilek Güngör: Reeskonta ayar gelebilir

Güngör, karara yönelik tepkilerin arttığını belirtirken, Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu'nun Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) üyeleriyle gerçekleştirdiği toplantıyı işaret ederek " Toplantıda, ihracatçılar uygulamadan ithal hammaddeye odaklı sektörlerin olumsuz etkilendiği mesajını verdi.

Edinilen bilgilere göre, Merkez Bankası ithal girdisi ağırlıklı olan sektörlere bakacak. Gerekirse bu konuda esneklik getirilebileceği belirtiliyor." dedi. İşte o yazı....

Merkez Bankası'nın piyasada hem kur istikrarını gözetmek hem de rezervleri güçlendirmek için TL reeskont kredisi kullanmak isteyen ihracatçılara getirdiği döviz gelirlerini bozdurma uygulamasında şartlar ağırlaşınca tepkiler arttı. Önceki gün Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu, TİM üyeleriyle bir araya gelerek yeni düzenlemenin ayrıntılarını anlattı. Toplantıda, ihracatçılar uygulamadan ithal hammaddeye odaklı sektörlerin olumsuz etkilendiği mesajını verdi. Edinilen bilgilere göre, Merkez Bankası ithal girdisi ağırlıklı olan sektörlere bakacak. Gerekirse bu konuda esneklik getirilebileceği belirtiliyor. 

Peki ihracat bedellerinin ülkeye getirilmesi uygulaması sadece Türkiye'de mi var?

IMF'nin raporuna göre, 90 ülkede ihracat bedelinin belirli sürede ülkeye getirilmesi uygulaması var. Bu ülkelerin 55'inde bu bedeller yerel para birimine çevriliyor.

RUSYA: İhracat gelirinin zorunlu satışı, Aralık 1998'de rublenin değer kaybıyla yüzde 75, Ağustos 2001-Mayıs 2006 arasında ise yüzde 50 oranında uygulandı. Kur istikrara kavuşunca kalktı. Rubledeki kayıpla 28 Şubat 2022'de tekrar ihracatçılara döviz gelirlerinin yüzde 80'ini rubleye çevirme zorunluluğu getirildi. Ruble değerlenince oran yüzde 50'ye düşürüldü.

GÜNEY AFRİKA: İhracatçılar döviz gelirlerinin tamamını, ödeme alındıktan sonra en geç 1 ay içinde, yetkili merciler aracılığıyla Rand'a çevirmek zorunda. Sadece belirli kurallar dahilinde vadeli kontrat ve/veya opsiyon alımlarına izin veriliyor.

HİNDİSTAN: İhracatçı, döviz kazançlarını, mevcut aydaki döviz cinsi ödemeleri ve ileriye dönük taahhütleri için gerekli meblağ ayırdıktan sonra takip eden ay sonunda rupiye çeviriyor.

CEZAYİR: İhracat gelirleri teslim tarihinden itibaren 180 gün içinde ülkeye getiriliyor. Yüzde 50'si de ticari bankalara yatırılıyor. Ülkenin ihracatının yaklaşık olarak yüzde 95'ini oluşturan hidrokarbon ve mineral ürünler ihracatından elde edilen gelirlerin yüzde 100'ünün yetkili satıcılara satılması zorunluluğu var. Bu ürünler için dönüş süresi 30 gün. 90 güne de çıkabiliyor.

REESKONT KREDİSİ NEDİR?

Reeskont kredisi, ihracatçılara ve döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerde bulunan firmalara Merkez Bankası kaynağından kullandırılan uygun maliyetli, ihracat taahhütlü kredi işlemleridir. Kredilerin vadesinde geri ödemesi döviz üzerinden gerçekleştiği için, Merkez Bankası'nın rezervlerine katkı sağlanıyor.

UKRAYNA MALEZYA DA UYGULADI

Benzer uygulamalar gelişmekte olan ülkelerin dışında da var. Nijerya, petrol dışı ihracat gelirlerinin ülkeye getirilmesi ve aracı bankalara satılmasını zorunlu hale getirdi. Malezya, Aralık 2016'da ihracatçılara gelirlerinin yüzde 75'ini Ringgit'e çevirme zorunluluğu getirmişti.

Gelirler yerel paraya dönüştürüldükten sonra ihracatçıların 6 aya kadar olan yükümlülüklerini hedge etmek üzere döviz almasına izin verilmişti. Nisan 2021'de kurların uzun bir müddet dengeli seyretmesinden sonra, uygulama sonlandırılmıştı. Kasım 2012'de ihracat gelirlerinin yüzde 50'sini Ukrayna Grivnası'na çevirme uygulaması başlatan Ukrayna da Ekim 2013-Ağustos 2014 döneminde kapsamı genişleterek, bankalar dışındaki tüzel ve gerçek kişilerin döviz cinsi tüm gelirlerini uygulamaya tabi tutmuştu.

TÜRKİYE'DE SİSTEM NASIL?

Merkez Bankası döviz satışını teşvik edici şekilde reeskont kredileri uygulamasında firmaların genelini kapsayacak değişiklikler yapmıştı. Buna göre, TL reeskont kredilerinde azami vade 360 gün, savunma sanayisi için ise 720 gün olmuştu. TL reeskont kredi faizi indirimlerinde, mevcut taahhüde dayalı yapı iptal edilmişti.

TL reeskont faizleri, 0-90 gün için politika faizinin 300 puan, 91-180 gün için politika faizinin 200 puan ve 181-720 gün için politika faizinin 100 puan altında olmuştu. TL reeskont kredilerinden yararlanmak isteyenlere, ihracat bedellerinde uygulanmakta olan mevcut yüzde 40 Merkez Bankası'na satış koşuluna ilave olarak, en az yüzde 30'u da bir bankaya satma taahhüdü gelmişti. Firmalar, döviz satışı yaptığı toplam tutara kadar TL reeskont kredisi kullanabiliyor.