Türkiye kaçak muz cumhuriyeti!

Başta Diyarbakır, Batman ve Siirt olmak üzere Doğu ve Güneydoğu Anadolu illerinde yerli muz satışlarının bıçak gibi kesildi. Bu bölgelere İran üzerinden yoğun kaçak muz girişi olduğu belirtiliyor...

TÜRKİYE’DE muz üretiminin tarihi 1750’li yıllara dayanıyor. O tarihte, ticaretle uğraşan Alanyalı bir aile, süs bitkisi olarak yetiştirmek amacıyla Mısır’dan muz fidanları getirmiş. Muzun Türkiye’de yaygın ve ticari olarak üretimi ise 1930’lu yıllarda başlamış...

Türkiye’nin iklim koşulları, muzun sadece Mersin’e bağlı Anamur ve Bozyazı ile Antalya’ya bağlı Alanya ve Gazipaşa ilçelerinde üretilmesine imkan tanıyor. Daha önce Antalya’nın Serik, Fenike, Kumluca gibi ilçelerinde de deneme üretimleri yapılmış ama istenilen verim alınamamış.

Halen Türkiye’nin yıllık muz üretimi 200 bin ton civarında. Toplam tüketimse yaklaşık 400 bin ton. Yani ihtiyacın yarısı ithalatla karşılanıyor. Perakendede kilosu 2.5-4 TL arasında satılan muzun Türkiye’de yaklaşık 1.2 milyar TL’lik pazar büyüklüğüne ulaştığı hesaplanıyor. 

DOĞUDA KİLOSU 1 LİRA

Buraya kadar her şey normal. Resmi yoldan yapılan ithalata kimsenin bir diyeceği yok. Ancak özellikle son bir iki aydır kaçak muz girişinde ciddi bir artış olduğu dikkat çekiyor. Anamur ve Alanya’daki muz üreticileri, özellikle Diyarbakır, Batman ve Siirt başta olmak üzere Doğu ve Güneydoğu illerinde yerli muz satışının durduğunu, siparişlerin adeta bıçak gibi kesildiğini belirtiyor. Anamur Muz Üreticileri Derneği Başkanı Niyazi Sinanoğlu’nun bu konudaki görüşleri şöyle:

“Bölgedeki satış noktalarımızdan, İran üzerinden yoğun şekilde muz girişi olduğunu öğrendik. Bizim tarlada toptan 1.5 liraya verdiğimiz muz, orada 1 liraya perakende olarak satılıyormuş. Bununla mücadele etmek gerekiyor. Devletin kaçak muz girişini önlemesini istiyoruz. Biz normal yolla gelen ithalata karşı değiliz. Bizim derdimiz kaçak yolla giren ürünlerle. Geçmişte Suriye üzerinden kaçak muz giriyordu. Şimdi onun yerini İran almış görünüyor. Kaçak muz piyasanın dengesini bozuyor. Muz piyasasında Ali Cengiz oyunları oynanıyor.”

ÜRETİCİ SAYISI ARTMIYOR

Muzda hasat dönemi şubat ayı ortasında tamamlandı. Hem sezon değerlendirmelerini almak hem de yerli muz üreticisinin nabzını tutabilmek amacıyla Anamur ve Alanyalı üretici birliklerinin başkanlarını aradık. Bir dokunduk bin ah işittik. Anamur Muz Üreticileri Derneği Başkanı Niyazi Sinanoğlu, özellikle gübre, ilaç ve mazot gibi temel girdi maliyetlerinin yüksekliğinden yakınıyor:

“Yüksek maliyetler yüzünden üretici sayısı artmıyor. Örtü altı dediğimiz sera yatırımları da yavaş gidiyor. Çünkü maliyetler yüksek. Hükümetin bazı çalışmaları var ama kredi imkanları zayıf. 1 dekarlık sera yatırımı bile 50 bin liraları buluyor. Böyle bir yatırımdan para kazanabilmeniz için en az 10 dekarlık yatırım yapmanız lazım. Bu da 500 bin lira demek. Bu noktada kredi desteğine ve teşviklere ihtiyaç var. Muz üretimi çok dar bir alanda yapılmasına rağmen çiftçiler mutlu olamıyor. Bu genel tarım politikalarının bir sonucu. Ne kadar yanlış politikalar uygulandığının bir göstergesi. Devlet biraz desteklese Türkiye’nin muz ihtiyacının tamamını karşılayabiliriz. Böylece 150 milyon doların üzerinde döviz de ülke içinde kalmış olur. Dünyanın öbür ucundan muz getirip bizimle aynı fiyata hatta daha ucuza satıyorlar. Bunun ardında yatan nedenlere bakmak lazım.”

Muz üretimi sayesinde dolaylı olarak 500 binden fazla insanın ekmek yediğini vurgulayan Sinanoğlu, “Muz bahçelerinde küçükbaş hayvan gübresi kullanıyoruz. Sadece Anamurlu muz üreticileri küçükbaş hayvan üreticilerine 40 milyon TL ödedi” diyor.

MUZ İTHALATÇISINA MÜDAHALE

Alanyalı muz üreticileri ise daha umutlu. Alanya Muz Üreticileri Birliği Başkanı Hüseyin Güney, sezonun fiyat açısından kötü geçmediğini düşünüyor. Güney, bu sezon muzun kilosunun toptanda ortalama 1.5 liradan satıldığını açıklıyor.

Birlik olarak kural dışı hareket eden ithalatçılara karşı mücadele verdiklerini vurguluyor. Ardından da bu konuda ilginç bir örnek veriyor:

“Şubat ayında ithalatçılar ortak hareket ederek koli (18-20 kg) başına fiyatları 2 dolar aşağı çekip 6 dolara indirdiler. Biz de bunun üzerine birlik olarak Ankara’da bazı temaslarda bulunduk. Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’a gittik. Bu temas sonrasında müsteşarlık sonrasında müdahale etti. Tekrar fiyatları eski seviyesine getirdiler. Muz ithalatçıları hasat dönemimizde fiyatları iyice aşağı çekerek bize zarar vermeye çalışıyor. Yüzde 149 gümrük vergisi olmasına rağmen piyasayı zorluyorlar. Kaçak yollarla giren muz ise hem üreticiyi hem devleti zarara sokuyor. Devletin bu işten 50 milyon TL civarında vergi kaybı olduğunu tahmin ediyoruz.”

Alanyalı muz üreticileri, bir yandan da üretimde kaliteyi artırmak için bir dizi çalışma başlatmış. Alanya Muz Üreticileri Birliği, Tarım İl Müdürlüğü’yle ortaklaşa bir proje yürütüyor. Avrupa Birliği’nden de destek alınan bu projeyle muz üreticileri hem teknik hem de pratik eğitime tabi tutulacak. Hüseyin Güney, “Muz üreticilerini en büyük muz üreticisi ülkelere götürerek yerinde incelemeler yapacağız. Muz bizim ülkemizde sınırlı bir bölgede yetişiyor. Bu yüzden metrekare başına üretimi artırmanın yollarına bakmalıyız” diyor. 

Muz pazarı 1 milyar TL’yi aştı

Türkiye’de yılda 200 bin ton civarında muz üretiliyor. Buna karşılık yıllık tüketimin 400 bin ton civarında olduğu belirtiliyor. Yani bu miktarın yarısı resmi ithalat yoluyla geliyor. Kaçak giren muz miktarıyla ilgili ise kimsenin fikri yok.

Marketlerde muzun kilosu 2.5 ile 4 TL arasında satılıyor. Ortalama 3 TL’den hesaplandığında, 1.2 milyar TL civarında yıllık pazar büyüklüğünden bahsetmek mümkün. 

Kaçak muz nasıl giriyor?

Kaçak muzla ilgili kesin bir ölçüm yapılamıyor. Yıllardır Suriye üzerinden giren kaçak muzların yeni adresinin İran olduğu belirtiliyor. Muz üreticileri, halen Suriye sınırından da girişlerin devam etiğini belirtiyor. Peki bu muz ülkeye hangi yollarla giriyor? Yine muz üreticilerinin yaptığı tespitlere göre, muzlar önce sınırın öbür yakasındaki köylere kamyonlarla geliyor. Sınırı ise hava karardıktan sonra eşek ve katır üzerlerinde geçiyor... Doğu ve Güneydoğu Anadolu’ya kaçak yolla giren bu muzların 1 TL’den satıldığı ifade ediliyor.

Hangi ülke ne kadar muz üretiyor (Bin ton)

Hindistan 7.000

Brezilya 5.650

Filipinler 3.900

Ekvador 3.600

Endonezya 2.500

Kosta Rika 2.769

Kolombiya 2.500

Çin 2.200

Mısır 400

İspanya 355

Türkiye 200

Güney Afrika 180