İhracatçı fırsatı kaçırmadı, brokoli eken kazandı

İdriz Çokal'ın haberi 

AVRUPA bu yıl çok sert bir kış geçiriyor. İngiltere, Almanya gibi ülkelerde kış daha keskin yaşandı. Hal böyle olunca da tarımsal üretimler de olumsuz etkilendi. Sert iklimden en çok etkilenen ürünlerin başında ise marul ve brokoli geldi. Hatta İngiltere’de marketler marul ve brokoli satışlarında adet sınırlaması getirildi. Bir adetten fazla marul ya da göbek alınamayan marketler var. Avrupa’da tarımsal üretim sıkıntıya girince çare ithalatta bulundu. Türkiye’deki sebze ihracatçıları da bu fırsatı kaçırmadı. Marul ve brokoli ihracatında yüzde 100 artış gerçekleşti.

Türkiye meyve ve sebze ihracatında oldukça iddialı bir ülke. Domates, salatalık, biber, portakal, mandalina, limon bu dönem en çok ihracat yapılan ürünler. İhracatçı firmalarımız için saydığımız ürünler geleneksel nitelikte. Her zaman yüksek tonajlar yaptığımız meyve ve sebzeler. Marul ve brokoli şimdiye kadar ihracatçının pek ilgisini çekmiyordu. Çünkü hem talep gelmiyordu, hem de kar marjı düşüktü. Ancak Avrupa’daki iklim koşulları sonrasında üretim özellikle marul ve brokoliyi vurunca fiyatlar fırladı. Marulun tanesi 6 euro’ya kadar yükseldi. Brokolinin kilo fiyatı da 9 euro oldu. Zaten pazarlarda diğer ürünleri ile var olan ihracatçılar konteynırlarına marul ve brokoliyi de eklediler. 

İHRACATTA YÜZDE 100 ARTIŞ

Geçen yıl bu ürünlerde neredeyse hiç ihracat yapılmadı. Ama 1 Ocak-14 Şubat 2017 tarihleri arasında 405 ton brokoli ihracatı yapıldı. Bunun karşılığında da 284 bin dolarlık döviz girdisi elde edilmiş durumdu. Aynı dönemde marul, kıvırcık ve göbek marullardan da 1.130 ton ihracata karşılık 1 milyon 152 bin dolar döviz girişi sağlandı. Bu rakamlar bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 100’ün üzerinde artışı ifade ediyor. 
Türkiye’de marul piyasasının büyüklüğünün 1.2 milyar TL’nin üzerinde olduğu hesaplanıyor. Kıvırcık, göbek ve aysberg adı altında toplam 448 bin ton marul üretiliyor. Marul ağırlıklı olarak salata olarak tüketilse de çiğ köftecilerde de hatırı sayılır bir tüketim söz konusu. Sadece bir çiğ köfte zincirinin yıllık 2 milyon TL göbek marul gideri olduğunu biliyor muydunuz? Sağlıklı beslenme uzmanların tavsiyesiyle de ciddi miktarda salata tüketimi var ve bu alandaki tüketim giderek artıyor. Dolayısıyla marul üreticisinin yüzü gülmeye devam edecek gibi. 

Türkiye’de halen 20 çeşit marul üretiliyor. Göbek, kıvırcık ve Yedikule türü piyasada en fazla rağbet görenleri. Yıllık marul üretimimiz 450 bin tona yaklaşmış durumda. Kış aylarında Antalya’daki sera bölgelerinde üretim yapılıyor. Bu bölgede daha çok göbek marul tercih ediliyor. Antalya merkeze bağlı Kırcami ile Finike’de ciddi üretim var. İzmir’deki Menderes Ovası’nda da kış aylarına dönük marul üretiliyor. Aydın bölgesi, erkenci tarla maruluyla öne çıkıyor. Tarsus’ta hem kış hem de baharlık marul yetiştiriliyor. Bilecik’in Çaltı bölgesinde de son dönemde ciddi seralar kurulup kış marulu üretiliyor. Yaz döneminde ise Adapazarı, Eskişehir, Ankara Beypazarı, İzmir Torbalı ve Tire bölgeleri marullarıyla öne çıkıyor.

BROKOLİNİN YÜKSELİŞİ

Kış sebzeleri arasında ilk akla gelen ürünler yer alan brokolinin üretimi, son yıllarda hızlı artış gösteriyor. Brokoli üretiminin yüzde 72'si Antalya, İzmir, Manisa ve Mersin'de gerçekleşiyor. 204 yılında 6 bin 500 ton olan brokoli üretimi 2015 yılında 46 bin tona ulaştı. 2016 yılı rakamları henüz netleşmedi ancak 50 bin tonun üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Sağlıklı beslenme uzmanlarının tavsiyesi sonrasında tüketiciler tarafından da yoğun talep yaşanıyor. Tarlada 1.5 TL seviyesinde olan brokoli pazarda 4 TL’ye marketlerde 6 TL’ye alıcı buluyor. 

İHRACATI ZOR 

Antalya’nın Finike ilçesi portakalıyla meşhur. Ancak 13 köyden üçü 14 yıl önce göbek marulu üretmeye başlamış. Halen 2 bin dekarlık serada üretim yapıyorlar. Sezonda 10 milyon adedin üzerinde marul üretiyorlar. Finike Ziraat Odası Başkanı Halil Sarıçobanoğlu, göbek marul konusunda Finikeli üreticilerin şanslı olduğunu söylüyor. Sarıçobanoğlu, marul üreticisinin halinden memnun olduğunu söylüyor. Marulun ağırlıklı olarak iç piyasaya verildiğini belirten Sarıçobanoğlu, son günlerde ihracat piyasasına çalışan tüccarların mal talepleriyle karşılaştıklarını söylüyor.

Finike Yalnız Köyü ise komple marul üretimiyle uğraşıyor. Hem marul üreticisi hem tüccarı hem de köyün muhtarı olan İsmail Öztürk, bu yıl ihracatçılardan da marul talepleri aldıklarını belirtiyor. Öztürk göbek marul üretip sattığını belirterek, “Ağırlıklı iç piyasaya veriyoruz. Ancak yılbaşından bu yana ihracatçılara da marul veriyoruz. İhracatı zor bir ürün olmasına rağmen ciddi talep var” diyor. Öztürk’ün verdiği bilgiye göre marul fiyatları tarlada kalitesine göre adeti 1.5-2.5 TL arasında satılıyor. Üretici için bu fiyatların iyi olduğunu belirten Öztürk, “Geçtiğimiz günlerde yaşanan soğuklar ürünleri kısmen zarar verdi. Rekoltede düşüş oldu. Bu da fiyatları yukarı taşıdı” diyor. 

MEVSİMLİK FIRSAT

Akdeniz Yaş Meyve ve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı Ali Kavak, Türk ihracatçısının mevsimlik bir fırsatı çok iyi değerlendirdiğini belirtiyor. Kavak, “İhracatçılar için brokoli ve marul önemli bir ihracat kalemi değildir. Çok üzerinde durmayız. Ama bu yıl bir fırsat çıktı. Avrupa’da iklim koşulları nedeniyle üretim düştü. Bunu gören sebze ve meyve ihracatçısı hemen konteynırlarına marul ve brokoliyi de ekledi. Müşterisinin talebini hızlıca cevap verdi. Bu pazarlarda kalıcı olabilmek için bu aksiyonlar önemli. Avrupa’yı marulsuz ve brokolisiz bırakmadık. Seneye aynı ihracat olur mu bilemeyiz. Ama bu yıl ihracatçı için ek bir kazanç oldu” diyor.

Mehmet Yayla bir dönem meyve sebze ticaretinin en önemli isimlerinden biriydi. Kurduğu Mango Gıda, hem sebze meyve üretiminde hem ticaretinde hem de ihracatında önemli bir aktördü. Yayla, şirketinin iyi olduğu dönemlerde Aydın’da 200 dekar alanda marul üretimi de yapıyordu. Mango bildiğiniz gibi geçtiğimiz yıllarda sıkıntılı bir sürece girmiş ve iflasa sürüklenmişti. Kendisi şu anda sektöre danışmanlık hizmeti veriyor. Marul konusunda konuştuğumuz Yayla, ihracatçılar için marulun çok önemli bir kalem olmadığını belirtiyor ve “Marul iç piyasası yoğun olan bir sebze. Ancak son günlerde ihracat kalemlerinin içine girdiğini görüyoruz. Yüksek volümler zor ama yine de ihracatı devam eder” diyor. 

En az 30 dekarla girin

Marul yılda en az iki kez yetiştirebilen bir ürün. Bazı bölgelerde üç ürün alındığı da oluyor. Sağlıklı beslenmenin moda olduğu bu dönemlerde tüketicinin marula yoğun ilgisi var. Uzmanlar, marul üreteceklere en az 30 dekarla başlamalarını tavsiye ediyor. Serada üretim yapılacaksa 10 dekar öneriliyor. 1 dekarlık seraya 8 bin, tarlaya ise 6 bin marul ekilebiliyor. Marul tarlasının maliyeti, kış aylarında sera ısıtmalı olursa 4 bin, olmazsa 2 bin TL. Tarla için maliyetse bin ile 2 bin TL arasında değişiyor.

Türkiye marul üretimi (Ton)

Yıl    Kıvırcık    Göbek      Aysberg
2004    162.000    200.000    15.000
2005    168.000    204.000    52.000
2006    151.164    239.495    50.563
2007    140.808    226.723    60.628
2008    144.498    233.424    61.719
2009    141.569    233.552    62.917
2010    131.952    226.144    61.202
2011    138.466    217.378    68.408
2012    14.019    205.463    68.584
2013    159.971    212.189    64.625
2014    155.179    230.755    65.551
2015    157.981    225.021    64.490

Kaynak: TÜİK

Türkiye brokoli üretimi (ton)

Yıl    Ton
2004    6.500
2005    8.500
2006    16.178
2007    17.360
2008    19.890
2009    20.541
2010    26.493
2011    29.076
2012    30.807
2013    34.649
2014    40.818
2015    46.353

Kaynak: TÜİK

İhracat yapılan ülkeler

İngiltere, Almanya, Yunanistan, Hollanda, Polonya, Avusturya, Sırbistan, İsveç, Fransa, Bulgaristan, Ukrayna, İtalya, Estonya, Beyaz Rusya, Romanya, Gürcistan, Slovenya, Hırvatistan, Karadağ, İsviçre, Kosova, Moldovya, Danimarka, Birleşik Arap Emirlikleri, Rusya, Azerbaycan ve KKTC.

Para Dergisi