'Memur maaşından alın çevreye yatırım yapın'

DB tarafından hazırlanan Türkiye raporunda, kamudaki maaşların kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) açısından değerlendirildiğinde, uluslararası ortalamaların üstünde olduğu belirtilerek, ücretlerin azaltılmasının iyi bir tasarruf kaynağı olabileceği belirtildi.

      Raporda, kamudaki maaş sistemiyle ilgili birçok eleştiri ve öneriye yer verildi. Konuyla ilgili olarak bilgi veren üst düzey bir bürokrat da, "Dünya Bankası maaşlarda sınırlama yapılmasını ve buradan elde edilecek kaynağın AB'de önceliği olan çevre gibi alanlara kaydırılmasını istiyor" dedi. Bu konuyla ilgili olarak geniş değerlendirmelerin raporda da yer aldığını vurgulayan yetkili, "Banka, kırsala dönük çalışan kurumların personel kısıtlaması yapmasını ve bu alanların yavaş yavaş özel sektöre bırakılmasını da önerdi" diye konuştu.
      Rapora göre merkezi yönetimde ortalama ücretler için uluslararası kıyaslama yapıldığında yüksek kalıyor ve yapılan hesaplamalara göre 1997-2000 yılları arasında Türkiye'de konsolide bütçe kurumlarında ortalama ücretin, kişi başına düşen GSYİH'den 2.6 kat daha fazlaydı. Bu oran 2001-2004 yılları arasında ise 2.9'a kata çıktı. Bu rakamlar Malezya, Şili, Arjantin, İspanya, Kore, Polonya, Meksika, Slovak Cumhuriyeti, Bulgaristan, Rusya Federasyonu, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Romanya'nın yer aldığı uluslararası listede Türkiye'nin en başta yer almasına neden oluyor.
      Kamudaki maaşların diğer ülke ortalamalarıyla kıyaslanarak değerlendirildiği raporda, maaşlarla ilgili olarak bankanın önerileri yer alıyor ve izlenmesi istenen yol haritası şöyle anlatılıyor:
     
     Mesai ödemeleri azaltılmalı

      * Ortalama ücretlerdeki artışın sınırlandırılması, Türkiye için önemli bir finansal tasarruf kaynağı olabilir. İstihdamdaki 90 binlik azalmaya karşın, 2000'den 2004 yılına kadar konsolide bütçe kurumlarındaki ücretlerin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı yüzde 8'den 8.5'a yükseldi. Aynı süreçte ortalama ücretler aynı düzeyde kalsaydı, kamudaki ücretlerin toplamının GSYİH'ye oranı yüzde 7.6 olacaktı. Ücret artışlarının daha iyi yönetilmesi, bütçede tasarruf için iyi bir kaynak olacak.
      * Maaş sistemi çok sayıda yan ödemelerle yüklü durumda. Kamuda fazla mesai ödemeleri, GSYİH'in yüzde 0.5'i düzeyinde bulunuyor ve ücret sisteminin "pahalı bir unsurunu oluşturuyor." Bu nedenle ücretleri daha sıkı baskılayabilmek için fazla mesai ödemeleri azaltılmalı.
      * Kamuda birçok tazminat ve fazla mesai uygulaması Gelir Vergisi'nden muaf durumda bulunuyor. Net bir ölçüm olmamakla birlikte kamudaki tazminatla, fazla mesailerin yüzde 70'inin vergilendirilemez olduğu ve bunun da gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 0.5'i oranında bir rakamın "vergi dışı kaldığı" anlamına geldiği söylenebilir.

Kamudaki ortalama ücretlerin kişi başına GSYİH'ye oranı (yüzde)
Türkiye 2,9
İspanya 1,6
Polonya 1,4
Rusya 1
Macaristan 0,8
Romanya 0,7

Hacer Boyacıoğlu/referans