Yabancıdan oluk oluk 11 Milyar Dolarlık ‘gizemli para’ geldi

Yurt dışındaki para, altın ve dövizin Türkiye’ye serbestçe getirilmesine imkan tanınması ve kur yükselişiyle hisse senedi piyasalarının nispeten ucuz kalması yabancı yatırımcıyı cezbetti.

Bu durum, gizemli para girişimi ve portföy yatırımları toplamını 18.9 milyar dolara çıkartırken, geçen yılın sonunda 32,6 milyar dolar olan cari açığa sıcak finansman oluşturdu.  Merkez Bankası verilerine göre, 2015 yılı sonunda 32 milyar 118 milyon dolar olan cari açık, 2016 yılı Ocak-Aralık döneminde 32 milyar 605 milyon dolara çıktı.

Cari açığı finanse eden sermaye hesabından gelen para, 2015’in tamamında 10 milyar 110 milyon dolardı. Ancak bu rakam, 2016 yılı sonunda çok daha fazla arttı ve 22 milyar 331 milyon dolara yükseldi. Yani cari açık neredeyse aynı kaldı, ancak yabancılardan Türkiye’ye gelen kaynak, geçen yılın sonunda, 2015 yılına göre iki kattan fazla arttı.  Hatta kaynağı belirsiz sermaye, yani döviz girişi de çok yüksek oranda gerçekleşti ve 10 milyar 198 milyon dolardan, 11 milyar 69 milyon dolara yükselerek adeta bir rekora imza attı.

Merkez Bankası 2016 Ocak-Aralık Ödemeler Dengesi verilerinin alt kalemleri incelendiğinde, Aralık 2016’da ihracat 13 milyar 483 milyon dolar, ithalat ise 17 milyar 696 milyon dolar oldu. 2016’nın tamamında ise toplam mal ihracatı ve ithalatında düşüş kaydedildi. Buna göre, 2015’te 151 milyar 970 milyon dolar olan ihracat, geçen yıl 150 milyar 222 milyon dolara, ithalat 200 milyar 84 milyon dolardan 190 miyar 968 milyon dolara geriledi.

TURİZM GELİRİ YÜZDE 52 ERİDİ

Turizm ve bavul ticareti gibi kalemlerden oluşan hizmet gelirlerinde de düşüş yaşandı. Söz konusu 2015’te 46 milyar 480 milyon dolar olan hizmet gelirleri, 2016’da 37 milyar 235 milyon dolara, hizmet giderleri de 22 milyar 272 milyon dolardan 21 milyar 839 milyon dolara geriledi.  Hizmetler dengesinde yaşanan azalma ise daha çok turizm gelirlerinden kaynaklandı. 2015 yılında seyahat geliri 21 milyar 248 milyon dolar olurken, 2016’da turizm geliri 13 milyar 960 milyon dolar seviyesine geriledi.

Turizm gelirlerinin yaklaşık yüzde 52 gerilemesi de cari açığın finansmanını olumsuz etkiledi. Buna karşın seyahat giderleri 5 milyar 368 milyon dolardan, 4 milyar 783 milyon dolara düştü. Finansman kalemlerini oluşturan doğrudan yatırımlarda da düşüş görüldü. Buna göre, söz konusu dönemde doğrudan yatırım kanalıyla net varlık edinimi 5 milyar 95 milyon dolardan 3 milyar 118 milyon dolara gerilerken, net yükümlülük oluşumu 17 milyar 550 milyon dolardan 12 milyar 116 milyon dolara geriledi. Doğrudan yatırımlardaki düşüşe karşın sermaye piyasalarına yatırımcıların ilgisi arttı.

Kur yükselişinin etkisiyle bu piyasanın, diğerlerine göre nispeten ucuz kalması, portföy alımlarını artırdı. Buna göre, 2015 yılı sonunda 9 milyar 590 milyon dolar çıkışa karşın, geçen yılın tamamında portföy yatırımları 7 milyar 851 milyon dolara çıktı. Yine hisse senetlerinde, 2015’te 2 milyar 395 milyon dolar çıkışa karşın, 2016’nın tamamında 823 milyon dolarlık alım gerçekleşti.

İki yıl önce yine eksi veren borç senetleri de yükseldi. Buna göre, 2015’te borç senetlerinde 7 milyar 195 milyon dolar çıkışa karşılık, geçen yıl 7 milyar 28 milyon dolarlık alım geldi. Merkez Bankası verilerine göre, diğer yatırımlarda net varlık edinimi de azalarak, 14 milyar 963 milyon dolardan 6 milyar 218 milyon dolara düştü. Aralık 2016’da ise doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler, 2015’in aynı ayına göre 23 milyon dolar azalarak 1 milyar 535 milyon dolar tutarında gerçekleşti. Portföy yatırımları 1 milyar 914 milyon dolar tutarında net çıkış kaydetti. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurt dışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 118 milyon dolar net alım, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 414 milyon dolar net satım yaptıkları görüldü.

DOĞRUDAN YATIRIM DÜŞÜŞ EĞİLİMİNDE

Verilere göre, doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler, 2015’in aynı ayına göre 23 milyon dolar azalarak 1 milyar 535 milyon dolar tutarında gerçekleşti. Portföy yatırımları 1 milyar 914 milyon dolar tutarında net çıkış kaydetti. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurt dışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 118 milyon dolar net alım, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 414 milyon dolar net satım yaptıkları görüldü. Yurt dışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak, bankalar ve diğer sektörler, sırasıyla, 198 milyon dolar ve 3 milyon dolar tutarında net geri ödeme gerçekleştirdi. Diğer yatırımlar kaleminde 4 milyar 283 milyon dolar tutarında net çıkış gerçekleşti.

ÖZEL, PARAYI DIŞARIDA ARADI

Bankaların net varlık edinimi 15 milyar 152 milyon dolardan 7 milyar 647 milyon dolara geriledi.  Söz konusu kalemde net yükümlülük oluşumu 28 milyar 337 milyon dolardan 13 milyar 147 milyon dolara geriledi. Bu kalemde bankaların net yükümlülük oluşumu 18 milyar 695 milyon dolardan 1 milyar 65 milyon dolara gerilemesi dikkat çekti. Bu rakam, bankalar dışı, yani reel sektörde 11 milyar 502 milyon dolardan 13 milyar 416 milyon dolara ulaştı.

Merkez Bankası Ödemeler Dengesi, 2016 Aralık bazında incelendiğinde ise geçen yıl aralık ayında cari işlemler açığı 2015’in aynı ayına göre 784 milyon dolar azalarak 4 milyar 268 milyon dolar oldu. Aralıkta ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığı 2015 yılının aynı ayına göre 834 milyon dolar azalarak 4 milyar 213 milyon dolara düşerken, hizmetler dengesi fazlası 23 milyon dolar artarak 624 milyon dolar oldu. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler, 2016’nın aralık ayında 1 milyar 535 milyon dolar olarak gerçekleşti. Yurt dışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak, bankalar ve diğer sektörler, sırasıyla, 198 milyon dolar ve 3 milyon dolar tutarında net geri ödeme gerçekleştirdi. Diğer yatırımlar kaleminde 4 milyar 283 milyon dolar tutarında net çıkış gerçekleşti.

REZERV 6,9 MİLYAR DOLAR ERİDİ

Diğer yatırımlar altında, yurt içi bankaların yurt dışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 2 milyar 861 milyon dolar tutarında net artış ve yurt dışı bankaların yurt içi bankalardaki mevduatları ise 323 milyon dolar tutarında net azalış kaydetti. Yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, bankalar ve diğer sektörler, sırasıyla 594 milyon dolar ve 989 milyon dolar net geri ödeme gerçekleştirdi. Resmi rezervler 6 milyar 966 milyon dolar azaldı. 

İTHALATTA ‘ALTIN’ ÇIKIŞ

Parasal olmayan altın kaleminde, 2015’in aralık ayında 292 milyon dolar tutarında gerçekleşen net ithalat, geçen yılın aralık ayında 1 milyar 264 milyon dolara yükseldi. Birincil gelir dengesi açığı, 2015 Aralık ayına göre 87 milyon dolar artarak 933 milyon dolara yükseldi. Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, 60 milyon dolar artarak 863 milyon dolar oldu.

CARİ AÇIKTAN DAHA FAZLA PARA

Ödemeler Dengesi verilerine göre, 2016 yılında 32 milyar 605 milyon dolar cari açığa karşılık, 22 milyar 331 milyon dolar finans hesabından ve 11 milyar 069 milyon dolar da kaynağı belirsiz para girişi gerçekleşti. Yani, cari açıktan 818 milyon dolar daha fazla para girişi gerçekleşmiş oldu.  Bu durum, doların hızla değer kazandığı 2016 yılında aslında, Türkiye’nin cari açık rakamından daha fazla yabancılardan para geldiği anlamına geliyor.

YATIRIMCI İÇİN ORTAM AVANTAJLI

Trakya Üniversitesi Öğretim Üyesi Sadi Uzunoğlu, cari açığı finanse eden sermaye girişinde bu yıl artış göründüğünü söyledi. Kredi derecelendirme kuruluşlarının not düşüşlerinin, yabancı girişini tam anlamıyla teyit etmediğini belirten Uzunoğlu, “Bu tür ortamlarda genelde çıkış beklenir, ancak yabancı yatırımcı için avantajlı bir ortam var. Vergi avantajı var. İkincisi de kur yükseldiği için hisse fiyatları düştü, bu da sıcak para dediğimiz kesimi de buraya getirmiş olabilir. Ancak cari açığın finansman kalitesinin bozulduğunu görüyoruz.” diye konuştu.

TURİZİM GELİRLERİ DÜŞTÜ

Destek Yatırım Menkul Değerler Araştırma Müdürü Murat Tufan, şu değerlendirmelerde bulundu: “Cari açığın Aralık ayında yükselmesinde genel olarak ithalat miktarında yaşanan yükseliş etkili oldu. Hizmetler dengesinde yaşanan azalma ise daha çok turizm gelirlerinden kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz. 2015 yılında seyahat geliri 21.248 milyon seviyesinde yer alırken 2016 yılında turizm geliri 13.960 seviyesine geriledi. Turizm gelirlerinin yaklaşık yüzde 52 gerilemesi cari açığın finansmanını etkilediğini ifade edebiliriz.”