Vatandaş BES kumbarasına sarıldı

Bireysel Emeklilik Sistemi'nden (BES) tehlike sinyalleri geliyor. Geçen yıl katılımcı sayısını 295 bin 590 kişi artıran sistemden temmuz ayı itibarıyla yaprak dökümü başladı. Haziran sonuna kadar devam eden katılımcı sayısındaki artış trendi temmuz ayından itibaren tersine döndü.

Haziran sonunda 6 milyon 984 bine çıkan katılımcı sayısı, bu tarihten sonra hızla gerileyerek 2 Kasım itibarıyla 6 milyon 898 bine düştü. Bu 4 aylık süreçte 86 bin kişi sistemden çıktı. Çıkanlar arasında sadece 8 bin 402 kişi emekli olduğu için ayrıldı, kalanı emeklilik dönemini beklemeden tasarrufunu çekmeyi tercih etti.

Sektör yetkilileri, kredi faizleri yüksek olduğu için nakiti biten vatandaşların bu yöntemi tercih ettiğini söyledi. Kriz dönemlerinde bireysel emeklilik tasarruflarında erime olduğunu belirten yetkililer, eylül ayından itibaren belirgin bir kaçış olduğuna dikkat çekti.

Sistemden çıkanlar tasarruflarını ortalama 1-1.5 ay sonra BES şirketinden geri alabildiği için katılımcı fon tutarındaki erime ise ağustos ayından itibaren kendini gösterdi. Buna göre, eylül-ekim aylarını kapsayan 2 aylık süreçte katılımcı tasarruflarında 918.6 milyon liralık erime görüldü.

EYLÜL-EKİM ALARM VERDİ

Emeklilik Gözetim Merkezi'nin verilerine göre yılın ilk yarısında sisteme 61 bin 429 kişi katıldı. Ancak yaprak dökümü, ilk yarıdan sonra başladı. İlk 6 ayda gelenlerin yüzde 132'si kadar katılımcı 4 ayda çıktı. 2013'te verilmeye başlanan yüzde 25 devlet katkısı, başta sektöre güzel bir ivme getirdi. Ancak BES'teki temel sorun katılımcıların çıkış oranının yüksekliği oldu. Özellikle yılın ikinci yarısında sistemden çıkışlar çok hızlandı. Eylül ayında katılımcı sayısı 28 bin 695 kişi azalırken, ekimde ise bunun yüzde 50'si kadar daha artarak 43 bin 324 kişi sistemden çıktı.

KATILIM DÜŞÜK

BES sahibi olan katılımcıların sisteme bugüne kadar yatırdıkları para 75.3 milyar TL. Devlet, sisteme teşvik amaçlı, katılımcıların ödediği katkı payının yüzde 25'i kadar miktarı da kendisi yatırıyor. Bu şekilde BES'e giren kaynak 10.7 milyar TL. Neticede 17 yılda fonların getirisi dahil BES'te toplanan tutar ise 86 milyar liraya ulaştı. BES'te 86 milyar liralık kaynağa ek, otomatik katılım sistemi ile 4.1 milyar lira kaynak oluştu.

Ortaya çıkan kaynak toplam gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYİH) yüzde 3'ünü ancak buluyor. Bu oran OECD ülkelerinde yüzde 51, gelişen ülkelerde ise yüzde 17. Sistemde ciddi devlet katkısına rağmen gelinen seviye hükümeti tatmin etmiyor. Uzmanlar, BES'e yeterli ilgi olmamasının nedenlerinin başında Türkiye'de ortalama hane halkının gelirinin düşük olmasını gösteriyor. Diğer yandan, başta konut olmak üzere hane halkının altın ve döviz gibi alternatif tasarruflara olan ilgisi de BES'e katılımı düşürüyor.

Mehtap Özcan Ertürk/Sözcü