Umut Oran: Anadolu'da işler kötü

DERYA SAZAK: Reel sektörün içinde bir tekstilci olarak 2005 yazında Anadolu'daki 'iş ve aş sorunları'nı nasıl görüyorsunuz? Kotaların kalkması ve Çin'in küresel gücü karşısında tekstilde kapatılan fabrikalardan söz ediliyor. Siz de Bolu'da üretim yapıyorsunuz, son aylarda ihracat hız kesti, büyümede duraklama var. Cari açık büyüyor. Ekimde AB ile müzakereler başlamazsa ekonomide kriz bekliyor musunuz?
UMUT ORAN: Ekonomide makro düzeyde iyileşmeler gözlenmekle birlikte sorunlar da birikmeye başladı. Cari açık ve artan borç yükü ciddiye alınmalı. Anadolu'da sıkıntı büyüyor. AKP hükümeti, seçimden sonra Derviş'in ekonomik programına sahip çıktı, IMF ile çalışmayı seçti, kriz yaşanmadı. Ancak reel ekonomi iyi gitmiyor. Piyasa durgun. Enflasyon düştü ama para yok. İşsizlik artıyor. Türk lirası aşırı değerlendiği için pembe tablo, reel sektöre yansımıyor. Döviz biraz yukarıya çıktığı zaman pembe tablo mora dönecek.
İhracattaki artış da ithalata dayalı bir büyüme modelinin sonucu. Demir-çelik, otomotiv, beyaz eşya ve elektronik gibi 20'ye yakın sektörde ihracatta yüzde 30-40, ithalatta ise yüzde 60-70 artış var... Ayrıca 10-12 büyük firmaya kazandıran ihracattaki bu artış KOBİ'lere yansımıyor. Bu sistem, içeride bir katma değer yaratmadığı için işsizlik artıyor. Kazanan yabancı global oyuncular. Anadolu'daki küçük ve orta boy işletmeler kaybediyor.

Şehirler cami önü gibi
Bu süreç AKP'nin aleyhine değil mi? 2002 seçimlerinde AKP 2001 krizinin de etkisiyle orta alt sınıflara ve yoksullara dayanarak iktidara geldi ve 'Anadolu kaplanları'na yaslandı. IMF programı sonucu AKP yörüngesinde güçlülerden yana bir değişiklikten söz edilebilir mi?
- IMF programı AKP'yi tabanından uzaklaştırıyor. Aralık 2004'e kadar AB hedefinden de kaynaklanan iyimser bir beklenti vardı. 17 Aralık'ta bir kırılma oldu.
İnsanlar umutluydular, iktidarı eleştirmekten kaçınıyorlardı. Hükümet AB'yi, siyasi araç olarak kullandı. Asıl amaç, halkın refahı olmalı. Ekimde müzakerelerin başlaması da garanti değil. Umutsuzluk artıyor.

AB'nin getirisi olmayacak mı?
- Türkiye'nin temel sorunu ekonomi, diğer sorunlar onu tetikliyor. Geçen yıl hükümet, reel ekonomi alanında fazla bir şey yapmadı. Gündemi AB'ye endeksledi, Ocak 2005'ten itibaren AB'nin getirisi olmayacağını halk gördü. Ekonomide sıkıntı büyüyor. Sosyal patlamalar, güvenlik sorunları oluşuyor. 10 sene önce Anadolu'da kapkaççı, tinerci, dilenci göremezdiniz. Anadolu'da şehir merkezleri 'Yeni Cami önü'ne döndü. Varoşlar oluştu. Adıyaman'a, Diyarbakır'a, Şırnak'a, Gaziantep'e gidin, işsizliğin boyutlarını göreceksiniz.
Güneydoğu'da terörün tekrar patlamasının nedeni de ekonomi.

Statüko kırılmalı
PKK'nın sınıra mayın döşemesi, karakol basması, asker ve sivil görevlileri öldürmesinin güvenlik boyutları dışında, bölgedeki ekonomik sorunlara da eğilmeyi gerektiren nedenleri üzerinde de durulmalı diyorsunuz.
- Ekonomiyi göz ardı etmemek lazım. Dış güçler, etnik hareketler Güneydoğu'yu siyasi açıdan ne kadar etkilemeye çalışırlarsa çalışsınlar, parasızlık, eğitimsizlik temel sorun, insanların kaybedecek şeyi olmayınca PKK uygun zemin buluyor.

AB sürecinde düş kırıklığı iç siyasete nasıl yansır? Bir yandan Güneydoğu'daki PKK terörüne karşı 'yetki' kullanımında sorunlar beliriyor.
- Müzakerelerin başlaması noktasında sorun görmüyorum. Türkiye hep kapıyı çalan taraf oldu ama AB'nin de Türkiye'ye ihtiyacı var. Kontrol edilmesi zor bir oyuncu diye bakıyorlar. AB bizim için refaha, demokrasiye giden yolda bir araç olmalı... Türkiye bugün alternatif iktidar ve muhalefetini arıyor. Ama partiler bu arayışa kapalılar. Çünkü bir statüko var.
Demokratikleşme sorunu, sendi