Türk halkı çok sevdi: Yatırım yapan kazanıyor
Restoran mönülerinin vazgeçilmezi, Omega 3 zengini bu balığın ithalatı giderek artıyor…
18.04.2014 16:14
ABONE OL
Türk halkı somonu sevdi. Geçmiş yıllarda nadiren bulunan somon bugün mahalle balıkçılarının tezgâhlarında bile satılır hale geldi. Restoran mönülerinin vazgeçilmezi, Omega 3 zengini bu balığın ithalatı giderek artıyor…
ÜÇ tarafı denizlerle çevrili Türkiye’nin kıyı uzunluğu 8 bin 333 kilometreyi geçiyor. Deniz ve iç su kaynaklarının toplam alanı ise 25 milyon hektar düzeyinde. Bu geniş alanda faaliyet gösteren balıkçılık sektöründe oldukça iddialıyız. Sektörün yıllık üretim miktarı 1 milyon tona yaklaştı. İhracat ise 500 milyon dolar seviyesini geçti. Özellikle Avrupa’ya ciddi miktarda balık ihracatı yapılıyor.
Tabii Türkiye’de her balık yetişmiyor. İthal ettiğimiz balık türleri de var. Bunlardan en öne çıkanı ise somon. Soğuk denişlerin bu kırmızı etli balığı son yıllarda mahalle aralarındaki balıkçılara kadar girdi. Hangi balıkçıya uğrasak, hangi balık restoranına gitsek karşımıza çıkıyor. Omega 3 zengini olan somonu Türk tüketicisi beğenmiş görünüyor. Peki bu somonlar nereden geliyor, Türkiye’de üretilemez mi, en çok nasıl tüketiliyor, kimler getiriyor? Bu soruların peşine düştük…
ALARKO ÖNCÜLÜK ETTİ
Türkiye’de somon üretim denemelerini ilk olarak Alarko Holding şirketi Alfarm yaptı. Şirket 1991 yılında Karadeniz kıyılarında çiftlik kurdu. Soğuk deniz balığı olan somonun üretim çalışmaları başarısızlıkla sonuçlandı. Yaz aylarında su sıcaklıkları yükselmesi çiftliklerde yetiştirilen somonlarda hastalık oluşmasına neden oldu. Bu nedenle Türkiye’de somon yetiştirmek, iklim şartlarının uygun olmaması nedeniyle mümkün olmadı. Somon balığı buzlu, soğuk ve derin suları seviyor. Türkiye’nin en soğuk ve derin olabilecek denizi Karadeniz. Ancak onun soğukluğu bile somon için uygun değil. Karadeniz’de somona en yakın balık türü olarak denizalası yetişiyor.
Türkiye’ye somonlar ağırlıklı olarak Norveç’ten geliyor. Norveç’in yıllık üretimi 1 milyon 200 bin ton. İzlanda’dan da kısmen ithalat var. Türkiye’ye yılda yaklaşık 4 bin 750 ton somon geliyor. Bu alanda irili ufaklı birçok şirketin ithalatı var. Ancak sektörün en büyüğü Alarko ile Norveç merkezli Hallvard Leroy Seafood Grup’un ortak şirketi Alfarm. Şirket yılda yaklaşık 3 bin ton yani toplam ithalatın üçte ikisini tek başına gerçekleştiriyor.
SOMON ÇEŞİTLERİ
Somon balıkları türleri itibariyle ikiye ayrılıyorlar: Atlantik ve Pasifik somonu. Somonların ve bunların yakın akrabaları olan alabalıkların dahil olduğu ailenin Latince ismi ise ‘salmoniade’. Ancak aynı aileye mensup bile olsalar, alabalık ile somon farklı türlere mensuplar. Hatta Atlantik somonu ile Pasifik somonları bile aynı balıklar değil. Atlantik somonuna ‘salmo salar’ adı veriliyor. Yani ‘zıplayan somon’. Pasifik somonları ise ‘onchorhyncus’ isimli türe aitler. Bunların da tam yedi çeşidi var: Kral, fildişi, gümüş, kırmızı, pembe, köpek ve çelikkafa somonları.Bunların hepsinin dokusu, rengi ve yağlılık oranları farklı. O nedenle de hepsini ayrı birer balıkmış gibi değerlendirmek gerekiyor.
Doğal ortamlarında yetişen ve yakalanan Atlantik ve Pasifik somonları, tarih boyunca, özellikle de Alaska, İzlanda, İskandinavya ve İskoçya gibi kuzey ülkelerinin önemli bir besin kaynağı olmuş. Özellikle 1970’li yılların başlarında geliştirilen çiftlikte balık yetiştirme teknolojisi sayesinde özellikle Norveç ve İskoçya’da ciddi miktarlarda çiftlik somonu üretilmeye başlamış. Teknolojinin ilerlemesi ile de üretim miktarları yıllar içinde önemli ölçüde artmış. Bugün dünyada çiftlik somonu üretimi çok gelişmiş bir durumda. Çiftlik üretimi en fazla yapılan somon balığı türü ise Atlantik somonu. Marketlerimizde satılan somon da Atlantik somonu ve Norveç’ten ithal ediliyor.
RESTORANLARIN İLK TERCİHİ
Somonlar Norveç’ten haftalık taze olarak geliyor. Tabii bu durum otel ve restoranlar için büyük avantaj. Deniz balıkçılığına göre hizmet veren restoranlar hava şartlarına bağlı olarak, balık olmadığı zaman menülerini değiştirmek zorunda kalıyor. Oysa menüsünde somon balığı bulunduran bir restoran her zaman aynı kalitede ve taze somonu sunabiliyor. Pazara düzenli olarak somon balığı sunuldukça tüketiciler de kolaylıkla bu balığa ulaşabiliyorlar. Dolayısıyla tüketiminde de artış gözleniyor. Restoranlar da bu nedenle somonu öne çıkarıyor.
FİYATLAR 30-40 TL ARASINDA
Uzak diyarlardan gelen ve Omega3 zengini olan somonlara dünyada olduğu gibi Türkiye’de de ilgi giderek artıyor. Bu nedenle de geçen yıl fiyatlar yüzde 30 civarında yükseldi. Bugünlerde perakende piyasada somon dilimin kilogram fiyatı 30– 35 TL, somon filetonun fiyatı ise 35 – 40 TL aralığında seyrediyor.
Alfarm Genel Müdürü Hakan İzek, somonları Norveç’ten getirdiklerini söylüyor. İzek’in verdiği bilgiye göre Norveç’te çiftliklerde yetişen balık, kanı akıtıldıktan, solungaç ve iç organları temizlendikten sonra bütün olarak, 0-4 derece soğutuculu TIR’lara yüklenerek dört gün içinde Türkiye’ye getiriliyor. Alarko’nun İzmit Suadiye’deki fabrikasında işlenen bu balıklar 14 gün raf ömrü ile hemen marketlere dağıtılıyor. Balıklar bütün, fileto, dilim olarak taze ya da füme, pastırma gibi işlenmiş ürünler şeklinde satılıyor. Hakan İzek, “Balık zaten sağlıklı ve çok hijyenik koşullarda üretiliyor. Buraya gelen balıkların tümü özel üretilmiş, seçilmiş ürünler. Alarko tesislerinde de hijyene çok önem veriliyor. Personel üç ayda bir sağlık kontrolünden geçiriliyor” diyor.
Balık üretimi ve ihracatının lider şirketlerinden biri olan Sagun Group da Merlion Deniz Ürünleri şirketiyle somon ithalatı yapıyor. Sagun Group yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Tuncay Sagun, Türkiye’de somon balığına yoğun ilgi olduğunu, ithalatının da bu nedenle her geçen gün arttığını söylüyor. Sagun, “Hem restoranlardan hem de bireysel tüketicilerden ciddi talepler geliyor. Tüketici somonu sevdi ve yükselen bir trend var” diyor.
Karadeniz somonunun farkı?
Türkiye’nin deniz suyu sıcaklıkları somon yetiştiriciliği için elverişli değil. Ancak Karadeniz’de somona yakın bir balık yetişiyor. Bölge halkı bu balık türüne Karadeniz somonu demiş, ancak orijinal adı ‘denizalası’. Hem büyüklük hem de besin değerleri açısından aynı özellikleri taşımıyor. Denizalası, kahverengimsi, sırt pulları gri, tombul ve kısa, eti ise beyazımsı. Ağırlığı en çok 1.5-2 kilograma ulaşabiliyor. Kimi zaman doğal renklendiriciyle somon havası veriliyor.
Gerçek somonu nasıl ayırt edersiniz?
Gerçek somon, gümüşi renkli, kalın kılçıklı, silindirik, uzun eti pembe renkte bir balık. Ağırlığı 4–8 kilogram arasında değişiyor. Gerçek somon balığını bütün olarak tüketmek için kalabalık bir sofra olması gerekir. Ancak balığı dilim ya da fileto olarak market yada semt balıkçılarında bulmak mümkün. Somon balığını pişirmek de almak kadar önemli. Yağlı bir balık olduğundan kızartma yerine ızgara veya fırınlanmış olarak tüketilmesi tercih edilmeli. Balık fırında tercihe göre 15 ile 30 dakika arasında pişiriliyor. Yanında sebze garnitürleri ve soslar ile tüketilmesi tavsiye ediliyor.
Somonun faydaları
Beynimizin yüzde 60’ı yağdan oluşuyor ve bilim adamları bu yağın en azından yüzde 30’unun Omega 3 yağ asitlerinden oluştuğu görüşünde. Vücudumuzdaki hücreleri geliştirmekle görevli Omega 3 yağ asitlerini yalnızca yediklerimiz aracılığıyla alabiliyoruz. Yani vücudumuz üretemiyor. Bu nedenle vücudumuzun gıdalarla yeterli miktarda Omega 3 alması büyük önem taşıyor. Omega 3’ün bulunduğu gıdaların başında ise somon gibi yağlı balıklar geliyor. İnsan gelişimine baktığımızda, gebelik sırasında bebek Omega 3 yağ asitlerini annesinden anne sütü aracılığıyla alıyor. Büyümekte olan çocuklar da sürekli Omega 3 tedariğine ihtiyaç duyuyor. Özellikle zeka gelişimi ve konsantrasyonlarını korumalarına Omega 3 yardımcı oluyor. Yetişkinler için de durum aynı. Haftada bir defa balık ve özellikle somon yiyen yetişkinlerin beyin fonksiyonlarını koruma konusunda daha şanslı olduğu biliniyor.
İdriz Çokal/Para Dergisi
ÜÇ tarafı denizlerle çevrili Türkiye’nin kıyı uzunluğu 8 bin 333 kilometreyi geçiyor. Deniz ve iç su kaynaklarının toplam alanı ise 25 milyon hektar düzeyinde. Bu geniş alanda faaliyet gösteren balıkçılık sektöründe oldukça iddialıyız. Sektörün yıllık üretim miktarı 1 milyon tona yaklaştı. İhracat ise 500 milyon dolar seviyesini geçti. Özellikle Avrupa’ya ciddi miktarda balık ihracatı yapılıyor.
Tabii Türkiye’de her balık yetişmiyor. İthal ettiğimiz balık türleri de var. Bunlardan en öne çıkanı ise somon. Soğuk denişlerin bu kırmızı etli balığı son yıllarda mahalle aralarındaki balıkçılara kadar girdi. Hangi balıkçıya uğrasak, hangi balık restoranına gitsek karşımıza çıkıyor. Omega 3 zengini olan somonu Türk tüketicisi beğenmiş görünüyor. Peki bu somonlar nereden geliyor, Türkiye’de üretilemez mi, en çok nasıl tüketiliyor, kimler getiriyor? Bu soruların peşine düştük…
ALARKO ÖNCÜLÜK ETTİ
Türkiye’de somon üretim denemelerini ilk olarak Alarko Holding şirketi Alfarm yaptı. Şirket 1991 yılında Karadeniz kıyılarında çiftlik kurdu. Soğuk deniz balığı olan somonun üretim çalışmaları başarısızlıkla sonuçlandı. Yaz aylarında su sıcaklıkları yükselmesi çiftliklerde yetiştirilen somonlarda hastalık oluşmasına neden oldu. Bu nedenle Türkiye’de somon yetiştirmek, iklim şartlarının uygun olmaması nedeniyle mümkün olmadı. Somon balığı buzlu, soğuk ve derin suları seviyor. Türkiye’nin en soğuk ve derin olabilecek denizi Karadeniz. Ancak onun soğukluğu bile somon için uygun değil. Karadeniz’de somona en yakın balık türü olarak denizalası yetişiyor.
Türkiye’ye somonlar ağırlıklı olarak Norveç’ten geliyor. Norveç’in yıllık üretimi 1 milyon 200 bin ton. İzlanda’dan da kısmen ithalat var. Türkiye’ye yılda yaklaşık 4 bin 750 ton somon geliyor. Bu alanda irili ufaklı birçok şirketin ithalatı var. Ancak sektörün en büyüğü Alarko ile Norveç merkezli Hallvard Leroy Seafood Grup’un ortak şirketi Alfarm. Şirket yılda yaklaşık 3 bin ton yani toplam ithalatın üçte ikisini tek başına gerçekleştiriyor.
SOMON ÇEŞİTLERİ
Somon balıkları türleri itibariyle ikiye ayrılıyorlar: Atlantik ve Pasifik somonu. Somonların ve bunların yakın akrabaları olan alabalıkların dahil olduğu ailenin Latince ismi ise ‘salmoniade’. Ancak aynı aileye mensup bile olsalar, alabalık ile somon farklı türlere mensuplar. Hatta Atlantik somonu ile Pasifik somonları bile aynı balıklar değil. Atlantik somonuna ‘salmo salar’ adı veriliyor. Yani ‘zıplayan somon’. Pasifik somonları ise ‘onchorhyncus’ isimli türe aitler. Bunların da tam yedi çeşidi var: Kral, fildişi, gümüş, kırmızı, pembe, köpek ve çelikkafa somonları.Bunların hepsinin dokusu, rengi ve yağlılık oranları farklı. O nedenle de hepsini ayrı birer balıkmış gibi değerlendirmek gerekiyor.
Doğal ortamlarında yetişen ve yakalanan Atlantik ve Pasifik somonları, tarih boyunca, özellikle de Alaska, İzlanda, İskandinavya ve İskoçya gibi kuzey ülkelerinin önemli bir besin kaynağı olmuş. Özellikle 1970’li yılların başlarında geliştirilen çiftlikte balık yetiştirme teknolojisi sayesinde özellikle Norveç ve İskoçya’da ciddi miktarlarda çiftlik somonu üretilmeye başlamış. Teknolojinin ilerlemesi ile de üretim miktarları yıllar içinde önemli ölçüde artmış. Bugün dünyada çiftlik somonu üretimi çok gelişmiş bir durumda. Çiftlik üretimi en fazla yapılan somon balığı türü ise Atlantik somonu. Marketlerimizde satılan somon da Atlantik somonu ve Norveç’ten ithal ediliyor.
RESTORANLARIN İLK TERCİHİ
Somonlar Norveç’ten haftalık taze olarak geliyor. Tabii bu durum otel ve restoranlar için büyük avantaj. Deniz balıkçılığına göre hizmet veren restoranlar hava şartlarına bağlı olarak, balık olmadığı zaman menülerini değiştirmek zorunda kalıyor. Oysa menüsünde somon balığı bulunduran bir restoran her zaman aynı kalitede ve taze somonu sunabiliyor. Pazara düzenli olarak somon balığı sunuldukça tüketiciler de kolaylıkla bu balığa ulaşabiliyorlar. Dolayısıyla tüketiminde de artış gözleniyor. Restoranlar da bu nedenle somonu öne çıkarıyor.
FİYATLAR 30-40 TL ARASINDA
Uzak diyarlardan gelen ve Omega3 zengini olan somonlara dünyada olduğu gibi Türkiye’de de ilgi giderek artıyor. Bu nedenle de geçen yıl fiyatlar yüzde 30 civarında yükseldi. Bugünlerde perakende piyasada somon dilimin kilogram fiyatı 30– 35 TL, somon filetonun fiyatı ise 35 – 40 TL aralığında seyrediyor.
Alfarm Genel Müdürü Hakan İzek, somonları Norveç’ten getirdiklerini söylüyor. İzek’in verdiği bilgiye göre Norveç’te çiftliklerde yetişen balık, kanı akıtıldıktan, solungaç ve iç organları temizlendikten sonra bütün olarak, 0-4 derece soğutuculu TIR’lara yüklenerek dört gün içinde Türkiye’ye getiriliyor. Alarko’nun İzmit Suadiye’deki fabrikasında işlenen bu balıklar 14 gün raf ömrü ile hemen marketlere dağıtılıyor. Balıklar bütün, fileto, dilim olarak taze ya da füme, pastırma gibi işlenmiş ürünler şeklinde satılıyor. Hakan İzek, “Balık zaten sağlıklı ve çok hijyenik koşullarda üretiliyor. Buraya gelen balıkların tümü özel üretilmiş, seçilmiş ürünler. Alarko tesislerinde de hijyene çok önem veriliyor. Personel üç ayda bir sağlık kontrolünden geçiriliyor” diyor.
Balık üretimi ve ihracatının lider şirketlerinden biri olan Sagun Group da Merlion Deniz Ürünleri şirketiyle somon ithalatı yapıyor. Sagun Group yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Tuncay Sagun, Türkiye’de somon balığına yoğun ilgi olduğunu, ithalatının da bu nedenle her geçen gün arttığını söylüyor. Sagun, “Hem restoranlardan hem de bireysel tüketicilerden ciddi talepler geliyor. Tüketici somonu sevdi ve yükselen bir trend var” diyor.
Karadeniz somonunun farkı?
Türkiye’nin deniz suyu sıcaklıkları somon yetiştiriciliği için elverişli değil. Ancak Karadeniz’de somona yakın bir balık yetişiyor. Bölge halkı bu balık türüne Karadeniz somonu demiş, ancak orijinal adı ‘denizalası’. Hem büyüklük hem de besin değerleri açısından aynı özellikleri taşımıyor. Denizalası, kahverengimsi, sırt pulları gri, tombul ve kısa, eti ise beyazımsı. Ağırlığı en çok 1.5-2 kilograma ulaşabiliyor. Kimi zaman doğal renklendiriciyle somon havası veriliyor.
Gerçek somonu nasıl ayırt edersiniz?
Gerçek somon, gümüşi renkli, kalın kılçıklı, silindirik, uzun eti pembe renkte bir balık. Ağırlığı 4–8 kilogram arasında değişiyor. Gerçek somon balığını bütün olarak tüketmek için kalabalık bir sofra olması gerekir. Ancak balığı dilim ya da fileto olarak market yada semt balıkçılarında bulmak mümkün. Somon balığını pişirmek de almak kadar önemli. Yağlı bir balık olduğundan kızartma yerine ızgara veya fırınlanmış olarak tüketilmesi tercih edilmeli. Balık fırında tercihe göre 15 ile 30 dakika arasında pişiriliyor. Yanında sebze garnitürleri ve soslar ile tüketilmesi tavsiye ediliyor.
Somonun faydaları
Beynimizin yüzde 60’ı yağdan oluşuyor ve bilim adamları bu yağın en azından yüzde 30’unun Omega 3 yağ asitlerinden oluştuğu görüşünde. Vücudumuzdaki hücreleri geliştirmekle görevli Omega 3 yağ asitlerini yalnızca yediklerimiz aracılığıyla alabiliyoruz. Yani vücudumuz üretemiyor. Bu nedenle vücudumuzun gıdalarla yeterli miktarda Omega 3 alması büyük önem taşıyor. Omega 3’ün bulunduğu gıdaların başında ise somon gibi yağlı balıklar geliyor. İnsan gelişimine baktığımızda, gebelik sırasında bebek Omega 3 yağ asitlerini annesinden anne sütü aracılığıyla alıyor. Büyümekte olan çocuklar da sürekli Omega 3 tedariğine ihtiyaç duyuyor. Özellikle zeka gelişimi ve konsantrasyonlarını korumalarına Omega 3 yardımcı oluyor. Yetişkinler için de durum aynı. Haftada bir defa balık ve özellikle somon yiyen yetişkinlerin beyin fonksiyonlarını koruma konusunda daha şanslı olduğu biliniyor.
İdriz Çokal/Para Dergisi
