TİGEM, 30 yıl sonra ilk kez hayvan ithal ediyor

Et ve süt ürünlerinde yaşanan fiyat artışı, hayvancılıkta desteklerin artırılması hayvancılığı cazip hale getirirken, işletmelere konacak hayvan konusunda sıkıntı yaşanıyor.

İşletme büyüklüğü, GAP ve DAP illerinde 50 başın, diğer illerde 100 başın üzerinde olan yatırımcıların doğrudan hayvan ithal etme yetkisi olmasına karşın, maliyetlerin yüksekliği nedeniyle, yatırımcılar taleplerini Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) ile Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği'ne (TTKKMB) yönlendirdi.

Şimdiye kadar TİGEM'e 6 bin baştan, TTKKMB'ye de 40 bin başa yakın damızlık hayvan talebi geldi. Talep yurt içinden karşılanamadığı için, TİGEM 30 yıl aradan sonra ilk kez hayvan ithal etmek için ihale açtı. İlk aşamada 1200 baş hayvan ithal edilecek, satışa bağlı olarak ithalat artacak.

TKKMB de ilk aşamada ABD'den 750 baş hayvan ithalatı için bağlantı yaptı. Bu hayvanlar, kooperatifin Kayseri'deki işletmesine konacak. Oradaki hayvanların bir bölümü çiftçiye satılacak.

Verilen bilgiye göre, TİGEM, 1200 baş, 9-13 aylık Holstein Friesian ı rkı dişi dana ithalatı için 3 Mayıs'ta ihale yapacak. İhaleye ilişkin şartname, 300 lira bedel karşılığı TİGEM'den alınabilecek. İhaleye katılacaklardan, teklif miktarının yüzde 3'ü karşılığı tutarında geçici teminat istenecek. Teklif mektupları, en geç 3 Mayıs Pazartesi günü saat 14.30'a kadar TİGEM Evrak Servisi'ne verilecek.

Yetkililerin verdiği bilgiye göre, GAP ve DAP bölgesine yönelik hayvancılık projelerinin başlatılması, et ve süt sektöründeki fiyat artışları nedeniyle hayvancılık cazip bir yatırım haline geldi. Sektöre yatırım yapmak isteyen firmalar hayvan arayışına girerken, bunun yurt içinden sağlanmasında sorun yaşandı. Şimdiye kadar TİGEM'e 6 bin baştan fazla hayvan talebi gelirken, yılda ortalama 2 bin 500-3 bin başla damızlık satabilen kurum, bu taleplerin tamamını karşılayamadı. Bunun üzerine 30 yıl aradan sonra ilk kez ithalat yapılmasına karar verildi. İthalatın ABD'den yapılması öngörülü yor.

İthal edilen hayvanlar, GAP ve DAP bölgesinde büyüklüğü 50 başın üzerinde, diğer bölgelerde ise 100 başın üzerinde olan işletmelere peşin bedel ile satılacak. Ancak, GAP ve DAP bölgesindeki işletmeler, bu bölgeler için uygulanan özel teşviklerden yararlanabilecek.

Mayıs ayı başında yapılacak ihaleden sonra, TİGEM uzmanları ABD'ye hayvan seçimine gidecekler. Seçilen hayvanlar, ABD'de 21 gün karantina altına alınacak. Hayvanların, ABD'deki karantinadan sonra Türkiye'ye getirilmesinin 1 ay sürdüğü, getirilen hayvanların ayrıca 21 gün daha TİGEM işletmelerinde karantina altına alınacağı belirtiliyor. Bu nedenle, ihalesi Mayıs'ta yapılan hayvanlar ancak 3-4 ay sonra besicilerin elinde olabilecek. Gelecek talebe bağlı olarak ithalatın devam edeceğini ifade eden yetkililer, taleplerin her geçen gün arttığını vurguladı.
TTKKMB Genel Müdürü Bedrettin Yıldırım da AA muhabirine yaptığı açıklamada, üyelerinden 40 bin baştan fazla hayvan talebi geldiğini, ancak büyüklüğü 50-100 baştan fazla olan işletmelerin hayvan ithal etme hakkı olduğ u için bu talebi yerine getiremediklerini söyledi. Tarım kredi kooperatifleri üyelerinin büyük bölümünün 5-10-20 başlık işletmesinin bulunduğuna işaret eden Yıldırım, halen bu işletmelerin de hayvan bulmakta sıkıntı yaşadığını kaydetti. İlk aşamada TTKKMB'nin Kayseri'deki işletmesine konmak üzere ABD'den 750 baş hayvan ithal edeceklerini, buradaki mevcut hayvanların bir bölümünün de üyelere satılabileceğini anlatan Yıldırım, işletmelerin hayvan ihtiyacının karış lanması açısından, ithalatla hayvan sağlayabilecek işletme büyüklüğünün, DAP ve GAP projelerinde olduğu gibi 50 başa düşürülmesinin yararlı olacağını ifade etti.

Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği Başkanı Halil İbrahim Tokoğlu, Türkiye'de damızlık ithalatına gerek olmadığını belirtirken, "Eğer damızlık ithalatına gerek olsaydı, bugün süt fiyatlarını konuşmazdık. Bir taraftan ürettiğimiz sütü satamıyoruz, bir taraftan hayvan ithal ediliyor" dedi.

Tokoğlu, süt fiyatlarının a şırı düşmesi nedeniyle önceki yıl 200 bine yakın dişi materyalin kesime gittiğini, daha sonra süt fiyatlarının kiloda 85 kuruşa kadar yükseldiğini hatırlatırken, bunun üretici açısından maliyetleri karşılayabilecek bir seviye olmasına karşın tepki ile karşılandığını kaydetti.

Üreticinin yüksek fiyat değil, istikrarlı fiyat istediğini vurgulayan Tokoğlu, yeni hayvancılık projeleri nedeniyle damızlık talebinde artış olduğunu, bunun bir bölümünü karşılayamadıklarını, ancak bunun için ithalat yolunun açılmaması gerektiğini söyledi. Teşviklerin uygulanması ile birkaç yıl i çinde Türkiye'nin yeterli damızlık sayısına ulaşıp ihracat bile yapar hale gelebilece ğini öne süren Tokoğlu, süt fiyatlarının 75-80 kuruş civarında en az 6 ay istikrarlı seyretmesinin sektör için çok önemli olduğunu kaydetti.
Süt ve et fiyatlarında hızlı fiyat artışları yaşanmasından sonra, geçen yıl GAP illerinde uygulamaya konulan yüzde 30-40 hibe destekli süt hayvancılığı projesinin kapsamı, Doğu Anadolu Projesi (DAP) kapsamındaki 16 il için de geliştirilmişti.

Konuyla ilgili bakanlar kurulu kararı uyarınca, DAP kapsamındaki Ağrı, Ardahan, Bayburt, Bingöl, Bitlis, Erzincan, Elazığ, Erzurum, Gümüşhane, Hakkari, Iğdır, Kars, Malatya, Muş, Tunceli ve Van illerinde, et ve süt üretiminde verimlilik ile kalitenin artırılması ve bölgesel kalkınmayı sağlamaya yönelik olarak, üreticilerin, etçi ve kombine ırklarla 2010-2012 döneminde kuracakları büyükbaş damızlık amaçlı sığır işletme yatırımları desteklenecek.

DAP kapsamındaki illerde bireysel veya bir arada yapacakları özsermayeye dayalı, en az 50 baş ve üzeri kapasiteye sahip projeli etçi ve kombine ırklarla kurulacak damızlık sığır işletme yatırımlarında, hayvan alımı ile süt sağım makinası ve soğutma tankı alımlarında yüzde 40, yarı açık ahır yapımında yüzde 30 hibe desteği verilecek. Karar kapsamında, gerçek veya tüzel kişilerce kurulacak işletmeler, uygulanacak hibe desteğinden bir kez yararlandırılacak. Uygulanacak hibe desteğinden, projesi onaylanan ve projesinde belirtilen süre içinde yatırımı tamamlanan işletmeler yararlanacak.

Proje ile yeni kurulacak işletmelerin desteklenmesi öngörülürken, işletmesinde, mevzuatta belirtilen şartları taşımak kaydıyla, hayvan alımı, makina alımı ve ahır yatırımı konularındaki bir veya iki yatırımı bulunduran yatırımcı, eksik kalan bir veya iki yatırımı ihtiva eden proje için baş vurarak, gerçekleştirdiği yatırımın desteğinden yararlanabilecek.

Hibe ödemeleri için gerekli kaynak, Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun uyarınca, bölgesel ekonomik kalkınma ve sosyal gelişmeye yönelik yatırımların finansmanı için ayrılan kaynaktan, Tarım ve Köyişleri Bakanlığının ilgili yıl bütçesine tahsis edilen ödeneklerden karşılanacak. Ödemeler Ziraat Bankası aracılığıyla yapılacak. Karar kapsamındaki hibe desteklemelerinden, kamu kurum ve kuruluşları ile ortaklıkları yararlanamayacak.
Güneydoğu Anadolu Projesi Eylem Planı (2008-2012) kapsamındaki Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak illerinde, süt sığırcılığının geliştirilmesi, modern işletmelerin kurulması , hayvansal üretimde verimliliğin ve kalitenin artırılması ile bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması amacıyla, üreticilerin yapacakları süt sığırcılığı iş letmesi yatırımlarının desteklenmesin yönelik bakanlar kurulu kararı da geçen yıl 31 Ekim'de Resmi Gazetede yayımlanmıştı.

Kararın uygulama tebliği ise ancak Kasım ayında yayımlandığı için, söz konusu projenin finansmanı amacıyla 2009'da ayrılan 14 milyon liralık ödenek kullanılamadı. Söz konusu ödenek, bu yıl kullanılmak üzere bloke edilirken, bu yıl için ayrıca 27 milyon lira ödenek kondu. Söz konusu kararname kapsamında GAP Eylem Planı kapsamındaki 9 ilde yatırım yapmak isteyenlerin başvuruları alınırken, bunlar il müdürlükleri tarafından değerlendiriliyor.

DAP kapsamındaki 16 ilde et ve süt sığırcılığına hibe destek verilmesi için de 2010 bütçesinde 20 milyon lira kaynak ayrıldığı belirtiliyor.

GAP illerinde uygulanacak proje uyarınca hibe destekten yararlanacak projelerin gelecek yıl sonuna kadar tamamlanması öngörüldüğü için, bu sü rede 41 milyon liralık hibe desteğin kullanılması ile toplam 12 bin başlık süt işletmesinin faaliyete geçmiş olacağı öngörülüyor. Bu, GAP Eylem Plan ı (2008-2012) kapsamındaki Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak illerinde, süt üretiminde 100 bin tona yakın bir artış ve binlerce kişinin istihdamı anlamına geliyor.

GAP ve DAP bölgesindeki 25 ilde uygulanacak hayvancılık projelerinin desteklenmesi için bu yıl 61 milyon lira kaynak ayrılmış oldu. Bakanlığın büyük besi işletmelerinin desteklenmesi politikası sayesinde, 50 baş ve üzerine süt hayvancılığı işletmesi sayısı 4 binin üzerine çıktı.

Halen, 100 baş ve üzerin damızlık sığırcılık işletmesi kuran yatırımcılara, AB dışından, BSE ve yasak kapsamında diğer hayvan hastalıkları bulunmayan diğer ülkelerden damızlık hayvan ithalatı için izin veriliyor. Bu proje kapsamında da 100 baştan büyük işletme kuranlar, isterlerse damızlık hayvan ithal edebilecek.
Bu kapsamda yılda ortalama 2 bin civarında damızlık ithal edildiği, şimdiye kadar ithal edilen damızlık hayvan sayısının ise 17 bin düzeyinde oldu ğu belirtiliyor.

Diğer taraftan, Türkiye genelinde, yeni kurulacak 50 başlık işletmelere de hayvan ithalatı yetkisi verilmesi, ABD'den ithalatın çok pahalıya mal olması nedeniyle, BSE hastalığı yüzünden ithalat yasak olan AB'nin hastalık olmayan bölgelerinden de ithalata izin verilmesi yönünde sektörün talepleri bulunuyor.
Hayvancılık sektöründe ayrıca, Hayvan Kayıt Sistemine (Türkvet) ve Soykütüğü-Önsoykütüğü Sistemi veri tabanına (e-Islah) kayıtlı, kültür ırkı veya kültür ırkı melezi en az beş baş anaç sığıra sahip, bir hayvancılık örgütüne üye olan yetiştiricilere daha fazla olmak üzere, hayvan başına destek veriliyor.