Sofraların yeni trendi: Yetiştirmesi kolay, karı yüksek
Bahçe ve balkonların hoş koku kaynağı fesleğen Türk mutfağının yeni trendi oldu. Sofralarda tüketimi hızla artan fesleğen üreticiler için yeni bir gelir kapısı olmaya aday…
04.07.2014 15:13
ABONE OL
KOKU hafızasının en güçlü hafıza olduğu söylenir. Çocuklukta yaşanılan yerlere ve olaylara dair anılar, bir koku ile hafızamıza akın eder. Fesleğen kokusu bunlardan biridir.
Geçmişte, hemen her evde güzel kokusunun ötesinde sivrisinekleri kovmak için bulundurulurdu. Pencere kenarlarında, sehpaların üzerinde durur, gelen geçen yapraklarını avuçlayıp burnuna götürürdü, onun o benzersiz kokusunu bir an için içine çekmek için. Sebze bahçelerinin başına dikilirdi, bahçeye girince ilk onun kokusu duyulurdu.
İşte bu güzel kokulu süs bitkisi, artık sofralarımızda da yer almaya başladı. Hangi ünlü restorana gitsek, hangi yemek kitabını karıştırsak fesleğeni görür olduk. İtalyanların pesto, yani fesleğen sosu adeta Türk mutfağının bir parçası haline geldi.
Güzel kokusu, yemeklere kattığı nefaseti ve sivrisinekleri uzaklaştırma özelliği nedeniyle fesleğene talep giderek arttı. Bu yoğun talebi görünce, bu süs bitkisinin ticari olarak üretimi ne düzeyde, nerelerde üretiliyor sorularının peşine düşmeye karar verdik. Tüketim talebine bağlı olarak fesleğen üretiminin giderek yaygınlaştığını, şimdilik büyük bahçelerde yetişmese de gelecekte büyük sera ve bahçelerde karşımıza çıkma potansiyeli olan bir bitki olduğunu gördük.
HEM SAKSIDA, HEM BAHÇEDE
Halk dilinde fesliyen, peslan, reyhanotu, ırıhan, rahan olarak da anılan fesleğenin iki çeşidi bulunuyor. Küçük yapraklı olanları daha çok kokusu için yetiştiriliyor. Gıda için kullanılan fesleğenler ise geniş ve uzun yapraklı. Şerbeti ve sosu yaygın olarak yapılıyor. Dolmalarda ve salatalarda taze olarak tüketiliyor. Taze olarak tüketilen fesleğenler kurutulduğunda kokusu kayboluryo. Bu nedenle taze veya dondurulmuş olarak tüketiliyor.
Fesleğen iklim şartları sağlandıktan sonra yılın her dönemi yetiştirilebilir. Ancak geleneksel olarak mart ayından sonra ekimi yapılır ve yaz boyunca taze kalır. Fesleğeni bahçeye ekebileceğiniz gibi saksıda da yetiştirebilirsiniz. Saksıda yetiştirecekseniz tohumları mart ayında ekmeniz gerekiyor. 10 gün içinde çimlenme başlar. Bahçeye ekecekseniz tohumları mayıs ayında toprağa atın. Öncesinde toprak ısısı düşük olduğu için çimlenmeyebilir. Her iki durumda da mutlaka gün ışığı almasına dikkat edin. Fesleğenin tek ihtiyacı, sıcak hava ve güneştir.
YETİŞTİRMESİ ÇOK KOLAY
Bu dönem dışında sera ortamında yetiştirebilirsiniz. Sık sulama istemez. Ancak kökleri sığ olduğundan toprağını kuru bırakmamaya özen gösterin. Yapraklarının sararmaya başlaması fazla sulama işaretidir. Yapraklar kurumaya başladıysa da susuz kalmış demektir. Sulama yaparken yapraklarına su değdirmemeye çalışın. Diplerinden sulayın.
Fesleğen genellikle yaprakları tazeyken kullanılır. Kurutulduğunda lezzetini ve kokusunu hızla kaybeder. Su dolu bir bardağın içine saplarıyla koyarsanız tazeliğini kaybetmeden uzun süre kullanabilirsiniz. Toplarken koparmak yerine kesin. Bu durumda sonraki yaprakların daha hızlı ve gür çıkar. Toplamak için sabah saatlerini tercih edin. Fesleğeni çiçek açana kadar toplayabilirsiniz. Fesleğeni bahçede bezelye ve salatalığın yanına ekmekten kaçının. Ama domates ile çok iyi dosttur. Yan yana ektiğinizde yaydığı güçlü kokusuyla domatese zarar verebilecek böcekleri uzaklaştırır.
“KULLANIMI GİDEREK ARTIYOR”
Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Dursun Eşiyok, fesleğen bitkisinin gıda sektöründe de sıklıkla kullanılmaya başlandığına dikkat çekiyor. Büyük bahçelerin şimdilik olmadığını, ancak ilerleyen yıllarda bahçelerin de söz konusu olabileceğini vurguluyor. Fesleğeni özellikle salça fabrikalarının soslu ürünlerde kullanmak için aldığını söyleyen Eşiyok, “Fesleğen tüketimi yaygın ama üretimi şimdilik amatörce yürütülüyor. Taleplere bağlı olarak büyük bahçeler kurulur mu bunu ileride göreceğiz” diyor. Güney Marmara, Ege ve Akdeniz bölgesinin üretim için elverişli olduğunu söyleyen Prof. Dr. Dursun Eşiyok, fesleğen ile ilgili şu bilgileri veriyor:
“Fesleğenin ilk olarak Roma İmparatorluğu döneminde Güney Fransa’da kültüre alındığı ve yetiştiriciliğinin yapıldığı biliniyor. Fesleğenin birçok ülkede zenginlik ve aşkın sembolü olduğuna ve insanları hastalıklardan koruduğuna inanılır. Yapısında bulunan bileşikler nedeniyle sağlık açısından yararlı etkileri bulunuyor. Bunlar arasında mide ve bağırsak rahatsızlıkları, idrar yolları hastalıkları, idrar, balgam ve gaz söktürücü, sinir yatıştırıcı, uyarıcı ve spazm çözücü özellikleri sayılabilir. Bunların dışında böcek kovucu özelliği, arı ve böcek sokmalarına karşı panzehir olarak kullanımı da birçok ülkede yaygındır.”
“TİCARİ OLARAK YÜKSELİŞTE”
Dursun Eşiyok, fesleğene İtalya’da çok önem verildiğini kaydediyor ve İtalyan bayrağındaki yeşil rengin fesleğenden esinlendiğini hatırlatıyor. Bayraktaki diğer renkler olan beyazın makarnayı, kırmızının ise domatesi sembolize ettiğini söyleyen Eşiyok, fesleğeni en yaygın kullanan ülkenin İtalya olduğu bilgisini veriyor. Makarna soslarının vazgeçilmezi olan fesleğenin çok uzun yıllardan beri ilaç ve tedavi edici özelliği nedeniyle de kullanıldığını söyleyen Eşiyok sözlerine şöyle devam ediyor: “Anavatanının Asya özellikle de Hindistan olduğu bildirilse de bugün başta Avrupa ülkeleri olmak üzere tüm dünyada yetiştiriciliği yapılmakta. Dünya mutfaklarında önemli bir yer tutuyor. Türkiye’de de yükselen bir bitki. Zamanla ticari olarak hak ettiği yere ulaşacaktır.”
Fesleğenin yükseliş trendinde olduğunu satış noktaları da teyit ediyor. Yalova merkezli Fidanistanbul.com yetkilileri fesleğene olan talepte ciddi artış yaşandığını söylüyor. Ağırlıklı olarak fesleğenin tohumunu sattıklarını belirten site yetkilileri, mart ve nisan aylarında ciddi talep geldiğini ve bu talebin her yıl arttığını belirtiyor. Fidanistanbul.com yetkililerinin verdiği bilgiye göre, fesleğeni insanlar geleneklikle evlerinde saksıda yetiştiriyor. Fesleğen fideleri 3-5 TL arasında satılırken, tohumların paketi 10 TL’den satılıyor.
Yetiştirirken dikkat edilmesi gerekenler?
Fesleğen direkt tohum ekimi veya fide ile üretilen bir sebze. Fesleğen tohumları 21 derece sıcaklıkta 7-10 gün içinde çimleniyor. Bu nedenle geç yaz veya erken ilkbahar üretimi yapmak daha doğru. İlkbahar ekiminin son donlar geçtikten sonra yapılması önem taşıyor.
Fide ile üretim yapılacaksa kış aylarında domates, biber ve patlıcanda olduğu gibi tohumlama yapılır. Fesleğen tohumları iklim koşulları elverişli hale geldiğinde mart ayından itibaren fide yetiştirme yerlerine ekilir. Dikim büyüklüğüne gelen fesleğen fideleri sıra arası 20-25 cm, sıra üzeri 10-15 cm olacak şekilde nisan ayından itibaren esas yetiştirilme yerlerine dikilir. Aynı şekilde direkt tohum ekimi de fide dikiminde olduğu gibi 20-25 cm sıra arası ve 10-15 cm sıra üzeri olacak şekilde gerçekleştirilir. Yetiştiricilik isteğe göre direkt tarlaya tohum ekimi veya fide yetiştirme yerlerinde yetiştirilen fidelerin esas yetiştirilme yerlerine dikimi şeklinde yapılabilir.
Fesleğen organik maddeyi çok sevdiği için iyi yanmış çiftlik gübresi verilmesi sağlıklı ve güçlü bitki gelişmesi için önerilir. Hasat olgunluğuna gelmiş ve kartlaşmayan sürgün ve yaprakları birinci yaprak boğumunun üzerinden kesilerek demetler halinde pazara satış için gönderilir. İklim ve bakım koşulları elverişli ise iki veya üç hafta sonra tekrar hasada gelir. Fesleğen güneşli, drenajı iyi, organik ve besin maddelerince zengin topraklarda çok iyi yetişir. Erken dönemde büyüme ucu alınarak çalı formunda gelişmesi sağlanır. Kış aylarında sebze olarak değerlendirilecek ise saksılara alınır ve güneşe bakan pencerelerin kenarında yetiştirilir.
Fesleğen hangi rahatsızlıklara iyi gelir?
- Fesleğenin, sindirim ve sinir sistemleri üzerinde olumlu etkileri bulunuyor
- Gaz söktürür ve mideyi rahatlatır. Şişkinliğe ve mide kramplarına iyi gelir.
- Anne sütünü artıcı özelliğe sahiptir.
- Sinirlilik, depresyon, gerginlik ve uykusuzluk durumlarında yatıştırıcı etkisi vardır
- Bitki özsuyu, sinek ve böcek ısırıklarının tedavisinde doğrudan ısırılan bölgeye sürülerek kullanılır.
- Fesleğen ayrıca anti bakteriyel özelliğe sahiptir.
Esra DÜZDAĞ / Sofra Dergisi Genel Yayın Yönetmeni
“Lezzet tutkunları mutfağında eksik etmiyor”
Fesleğenin yemeklerde kullanımıyla ilgili akla ilk olarak makarna ve salatalar gelse de çorbalardan deniz ürünlerine, etli yemeklerden sebze yemeklerine, hatta tatlılara kadar geniş bir kullanım alanına sahip. Sağlık açısından sayısız yararı bulunan bu hoş kokulu bitkinin, özellikle Akdeniz mutfağında gerek yaprak olarak, gerekse sos şeklinde, günün her öğünü tüketildiğini görüyoruz. Fesleğen taze ya da kuru, çiğ ya da pişmiş olarak kullanılabilir. Pişirildiğinde kokusu azaldığı için, yemeklere son anda katılması tercih edilir. Tüm dünya mutfaklarında en yaygın ve ortak kullanım şekli, ‘pesto sos’ dersek abartmış olmayız. Anadolu’da reyhan olarak da bilinen fesleğenin, kaynar su ilavesiyle çayı da yapılıyor. Benzersiz aroması ve koyu yeşil rengine şifai özellikleri de eklendiğinde, lezzet tutkunlarının mutfakta asla eksik etmediği bir bitki olduğunu söyleyebiliriz.
İdriz Çokal/Para Dergisi
Geçmişte, hemen her evde güzel kokusunun ötesinde sivrisinekleri kovmak için bulundurulurdu. Pencere kenarlarında, sehpaların üzerinde durur, gelen geçen yapraklarını avuçlayıp burnuna götürürdü, onun o benzersiz kokusunu bir an için içine çekmek için. Sebze bahçelerinin başına dikilirdi, bahçeye girince ilk onun kokusu duyulurdu.
İşte bu güzel kokulu süs bitkisi, artık sofralarımızda da yer almaya başladı. Hangi ünlü restorana gitsek, hangi yemek kitabını karıştırsak fesleğeni görür olduk. İtalyanların pesto, yani fesleğen sosu adeta Türk mutfağının bir parçası haline geldi.
Güzel kokusu, yemeklere kattığı nefaseti ve sivrisinekleri uzaklaştırma özelliği nedeniyle fesleğene talep giderek arttı. Bu yoğun talebi görünce, bu süs bitkisinin ticari olarak üretimi ne düzeyde, nerelerde üretiliyor sorularının peşine düşmeye karar verdik. Tüketim talebine bağlı olarak fesleğen üretiminin giderek yaygınlaştığını, şimdilik büyük bahçelerde yetişmese de gelecekte büyük sera ve bahçelerde karşımıza çıkma potansiyeli olan bir bitki olduğunu gördük.
HEM SAKSIDA, HEM BAHÇEDE
Halk dilinde fesliyen, peslan, reyhanotu, ırıhan, rahan olarak da anılan fesleğenin iki çeşidi bulunuyor. Küçük yapraklı olanları daha çok kokusu için yetiştiriliyor. Gıda için kullanılan fesleğenler ise geniş ve uzun yapraklı. Şerbeti ve sosu yaygın olarak yapılıyor. Dolmalarda ve salatalarda taze olarak tüketiliyor. Taze olarak tüketilen fesleğenler kurutulduğunda kokusu kayboluryo. Bu nedenle taze veya dondurulmuş olarak tüketiliyor.
Fesleğen iklim şartları sağlandıktan sonra yılın her dönemi yetiştirilebilir. Ancak geleneksel olarak mart ayından sonra ekimi yapılır ve yaz boyunca taze kalır. Fesleğeni bahçeye ekebileceğiniz gibi saksıda da yetiştirebilirsiniz. Saksıda yetiştirecekseniz tohumları mart ayında ekmeniz gerekiyor. 10 gün içinde çimlenme başlar. Bahçeye ekecekseniz tohumları mayıs ayında toprağa atın. Öncesinde toprak ısısı düşük olduğu için çimlenmeyebilir. Her iki durumda da mutlaka gün ışığı almasına dikkat edin. Fesleğenin tek ihtiyacı, sıcak hava ve güneştir.
YETİŞTİRMESİ ÇOK KOLAY
Bu dönem dışında sera ortamında yetiştirebilirsiniz. Sık sulama istemez. Ancak kökleri sığ olduğundan toprağını kuru bırakmamaya özen gösterin. Yapraklarının sararmaya başlaması fazla sulama işaretidir. Yapraklar kurumaya başladıysa da susuz kalmış demektir. Sulama yaparken yapraklarına su değdirmemeye çalışın. Diplerinden sulayın.
Fesleğen genellikle yaprakları tazeyken kullanılır. Kurutulduğunda lezzetini ve kokusunu hızla kaybeder. Su dolu bir bardağın içine saplarıyla koyarsanız tazeliğini kaybetmeden uzun süre kullanabilirsiniz. Toplarken koparmak yerine kesin. Bu durumda sonraki yaprakların daha hızlı ve gür çıkar. Toplamak için sabah saatlerini tercih edin. Fesleğeni çiçek açana kadar toplayabilirsiniz. Fesleğeni bahçede bezelye ve salatalığın yanına ekmekten kaçının. Ama domates ile çok iyi dosttur. Yan yana ektiğinizde yaydığı güçlü kokusuyla domatese zarar verebilecek böcekleri uzaklaştırır.
“KULLANIMI GİDEREK ARTIYOR”
Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Dursun Eşiyok, fesleğen bitkisinin gıda sektöründe de sıklıkla kullanılmaya başlandığına dikkat çekiyor. Büyük bahçelerin şimdilik olmadığını, ancak ilerleyen yıllarda bahçelerin de söz konusu olabileceğini vurguluyor. Fesleğeni özellikle salça fabrikalarının soslu ürünlerde kullanmak için aldığını söyleyen Eşiyok, “Fesleğen tüketimi yaygın ama üretimi şimdilik amatörce yürütülüyor. Taleplere bağlı olarak büyük bahçeler kurulur mu bunu ileride göreceğiz” diyor. Güney Marmara, Ege ve Akdeniz bölgesinin üretim için elverişli olduğunu söyleyen Prof. Dr. Dursun Eşiyok, fesleğen ile ilgili şu bilgileri veriyor:
“Fesleğenin ilk olarak Roma İmparatorluğu döneminde Güney Fransa’da kültüre alındığı ve yetiştiriciliğinin yapıldığı biliniyor. Fesleğenin birçok ülkede zenginlik ve aşkın sembolü olduğuna ve insanları hastalıklardan koruduğuna inanılır. Yapısında bulunan bileşikler nedeniyle sağlık açısından yararlı etkileri bulunuyor. Bunlar arasında mide ve bağırsak rahatsızlıkları, idrar yolları hastalıkları, idrar, balgam ve gaz söktürücü, sinir yatıştırıcı, uyarıcı ve spazm çözücü özellikleri sayılabilir. Bunların dışında böcek kovucu özelliği, arı ve böcek sokmalarına karşı panzehir olarak kullanımı da birçok ülkede yaygındır.”
“TİCARİ OLARAK YÜKSELİŞTE”
Dursun Eşiyok, fesleğene İtalya’da çok önem verildiğini kaydediyor ve İtalyan bayrağındaki yeşil rengin fesleğenden esinlendiğini hatırlatıyor. Bayraktaki diğer renkler olan beyazın makarnayı, kırmızının ise domatesi sembolize ettiğini söyleyen Eşiyok, fesleğeni en yaygın kullanan ülkenin İtalya olduğu bilgisini veriyor. Makarna soslarının vazgeçilmezi olan fesleğenin çok uzun yıllardan beri ilaç ve tedavi edici özelliği nedeniyle de kullanıldığını söyleyen Eşiyok sözlerine şöyle devam ediyor: “Anavatanının Asya özellikle de Hindistan olduğu bildirilse de bugün başta Avrupa ülkeleri olmak üzere tüm dünyada yetiştiriciliği yapılmakta. Dünya mutfaklarında önemli bir yer tutuyor. Türkiye’de de yükselen bir bitki. Zamanla ticari olarak hak ettiği yere ulaşacaktır.”
Fesleğenin yükseliş trendinde olduğunu satış noktaları da teyit ediyor. Yalova merkezli Fidanistanbul.com yetkilileri fesleğene olan talepte ciddi artış yaşandığını söylüyor. Ağırlıklı olarak fesleğenin tohumunu sattıklarını belirten site yetkilileri, mart ve nisan aylarında ciddi talep geldiğini ve bu talebin her yıl arttığını belirtiyor. Fidanistanbul.com yetkililerinin verdiği bilgiye göre, fesleğeni insanlar geleneklikle evlerinde saksıda yetiştiriyor. Fesleğen fideleri 3-5 TL arasında satılırken, tohumların paketi 10 TL’den satılıyor.
Yetiştirirken dikkat edilmesi gerekenler?
Fesleğen direkt tohum ekimi veya fide ile üretilen bir sebze. Fesleğen tohumları 21 derece sıcaklıkta 7-10 gün içinde çimleniyor. Bu nedenle geç yaz veya erken ilkbahar üretimi yapmak daha doğru. İlkbahar ekiminin son donlar geçtikten sonra yapılması önem taşıyor.
Fide ile üretim yapılacaksa kış aylarında domates, biber ve patlıcanda olduğu gibi tohumlama yapılır. Fesleğen tohumları iklim koşulları elverişli hale geldiğinde mart ayından itibaren fide yetiştirme yerlerine ekilir. Dikim büyüklüğüne gelen fesleğen fideleri sıra arası 20-25 cm, sıra üzeri 10-15 cm olacak şekilde nisan ayından itibaren esas yetiştirilme yerlerine dikilir. Aynı şekilde direkt tohum ekimi de fide dikiminde olduğu gibi 20-25 cm sıra arası ve 10-15 cm sıra üzeri olacak şekilde gerçekleştirilir. Yetiştiricilik isteğe göre direkt tarlaya tohum ekimi veya fide yetiştirme yerlerinde yetiştirilen fidelerin esas yetiştirilme yerlerine dikimi şeklinde yapılabilir.
Fesleğen organik maddeyi çok sevdiği için iyi yanmış çiftlik gübresi verilmesi sağlıklı ve güçlü bitki gelişmesi için önerilir. Hasat olgunluğuna gelmiş ve kartlaşmayan sürgün ve yaprakları birinci yaprak boğumunun üzerinden kesilerek demetler halinde pazara satış için gönderilir. İklim ve bakım koşulları elverişli ise iki veya üç hafta sonra tekrar hasada gelir. Fesleğen güneşli, drenajı iyi, organik ve besin maddelerince zengin topraklarda çok iyi yetişir. Erken dönemde büyüme ucu alınarak çalı formunda gelişmesi sağlanır. Kış aylarında sebze olarak değerlendirilecek ise saksılara alınır ve güneşe bakan pencerelerin kenarında yetiştirilir.
Fesleğen hangi rahatsızlıklara iyi gelir?
- Fesleğenin, sindirim ve sinir sistemleri üzerinde olumlu etkileri bulunuyor
- Gaz söktürür ve mideyi rahatlatır. Şişkinliğe ve mide kramplarına iyi gelir.
- Anne sütünü artıcı özelliğe sahiptir.
- Sinirlilik, depresyon, gerginlik ve uykusuzluk durumlarında yatıştırıcı etkisi vardır
- Bitki özsuyu, sinek ve böcek ısırıklarının tedavisinde doğrudan ısırılan bölgeye sürülerek kullanılır.
- Fesleğen ayrıca anti bakteriyel özelliğe sahiptir.
Esra DÜZDAĞ / Sofra Dergisi Genel Yayın Yönetmeni
“Lezzet tutkunları mutfağında eksik etmiyor”
Fesleğenin yemeklerde kullanımıyla ilgili akla ilk olarak makarna ve salatalar gelse de çorbalardan deniz ürünlerine, etli yemeklerden sebze yemeklerine, hatta tatlılara kadar geniş bir kullanım alanına sahip. Sağlık açısından sayısız yararı bulunan bu hoş kokulu bitkinin, özellikle Akdeniz mutfağında gerek yaprak olarak, gerekse sos şeklinde, günün her öğünü tüketildiğini görüyoruz. Fesleğen taze ya da kuru, çiğ ya da pişmiş olarak kullanılabilir. Pişirildiğinde kokusu azaldığı için, yemeklere son anda katılması tercih edilir. Tüm dünya mutfaklarında en yaygın ve ortak kullanım şekli, ‘pesto sos’ dersek abartmış olmayız. Anadolu’da reyhan olarak da bilinen fesleğenin, kaynar su ilavesiyle çayı da yapılıyor. Benzersiz aroması ve koyu yeşil rengine şifai özellikleri de eklendiğinde, lezzet tutkunlarının mutfakta asla eksik etmediği bir bitki olduğunu söyleyebiliriz.
İdriz Çokal/Para Dergisi
