Rüşvetçiler, hilekarlar yandı!

Türkiye'nin ilk adli muhasebe dedektifleri iş başında. Görevleri şirketlerdeki yolsuzlukları, suistimalleri ve çalışan hilelerini ortaya çıkarmak. Ayrıca, Türk Silahlı Kuvvetleri için iç kontrol sistemleri üzerine bir proje teklifi geliştiriyorlar. SGK'daki ilaç yolsuzlukları ve şike operasyonlarına yönelik olarak da proje hazırlayacaklar.

İlk Türk hile denetim firması Fraud Research Corporation (FRC), şirketlerdeki hile ve yolsuzlukların peşinde. 35 mali müşavirin bir araya gelerek kurduğu şirket, ABD'deki mali dedektiflik sistemine benzer bir yapılanmaya sahip. Bağımsız adli muhasebe uzmanlarından oluşan ekip, yöneticilerin, çalışanların ve ortakların birbirlerine yaptığı hileleri, suistimalleri, yolsuzlukları, mali tablolardaki oynamaları ortaya çıkarmak için adeta hafiye gibi çalışıyor.

ABD Sertifikalı Hile Uzmanları Derneği ACFE'nin raporlarına göre, dünyada her yıl ortalama 3 trilyon dolarlık yolsuzluk yapılıyor ve her yıl şirketler özvarlıklarının yüzde 7'sini hilekârlar yüzünden kaybediyor. En zarar verici hilekârlıklar, şirketin borsada değer kazanması için mali tabloların abartılması şeklinde oluyor.

Örneğin herkesin bildiği dünyanın en büyük enerji devi Amerikalı Enron firması da bu şekilde batmış ve olan sadece şirkete olmamış, hissedarlar da ellerindeki avuçlarında ne varsa kaybetmişlerdi. Bir de vergiden kaçmak için kârı düşük gösterme şeklinde yapılan hilekârlıklar var. Bunların yanı sıra çalışanlar tarafından yapılan suistimaller de FRC'nin çalışma alanına giriyor. FRC'nin verdiği bilgilere göre, adli muhasebeciler ABD'de birçok faili meçhul cinayetin aydınlatılmasında bile etkili olabiliyor. Örneğin FBI'da da şu an itibariyle yaklaşık 600 adli muhasebe uzmanı çalışıyor.

Türkiye'nin hile haritasını çıkarıyorlar

FRC Yönetim Kurulu Başkanı Mesud Ecevit, Türkiye'de şirketlerde Batı'da 1940'larda başlamış olan kurumsallaşmaya henüz geçilememiş olduğunu belirterek "Yönetim ve iş bölümü sağ kol denen bir kişiye bırakılıyor. Bu da suistimalleri arttırıyor" diyor. FRC kurulalı yaklaşık bir yıl olmuş ve şimdiye kadar 10 olaya bakmışlar.

Olayların geneli "sağ kol" suistimali. Şu anda Türkiye'de hilenin boyutlarını ortaya çıkaracak bir hile haritası çıkarmak üzere bir proje geliştirdiklerini anlatan Ecevit, "Tüm şehirlerdeki ticaret odaları ve üniversitelerin işbirliğiyle bir anket gerçekleştireceğiz. Mağdurlar ve şirket yöneticileriyle anketler yapacağız. Böylelikle ülkemizde hilenin gerçek boyutlarını ilk kez ortaya çıkaracağız" diyor.

Ecevit, Türk insanının yapısından dolayı suç ve ceza söz konusu olduğunda aftan yana olduğunu ve olaylara 'kol kırılır yen içinde kalır' mantığıyla baktığını ifade ederek, bu durumun Türkiye'deki gerçek hilekârlık boyutlarının şimdiye kadar tam olarak ortaya konu lamamasına neden olduğunu söylüyor ve ekliyor: "Ancak ABD'de tam tersine mali suçların çok büyük hapis cezası var. Gelmiş geçmiş en ünlü mafya liderlerinden Al Capone bile o kadar suç işlemesine rağmen bir türlü yakalanamamış ancak vergi kaçakçılığından yakalanmış ve 11 yıl bu suçtan dolayı Alkatraz Hapishanesi'nde yatmıştı."

İki ayda yolsuzluğu ortaya çıkarıyorlar

FRC adli muhasebe uzmanları, sadece muhasebe konusunda uzman değil; kriminoloji, adli bilişim, hukuk ve davranış bilimleri gibi özel konularda da 8 ay eğitim almışlar. Ayrıca zimmete para geçirme, finansal suçlar, uygun olmayan muhasebe işlemlerinde, marka ihlalleri ve diğer ticari davalarda adli makamlara "uzman şahit" olarak destek de verebiliyorlar. Ecevit, Adalet Bakanlığı'nın uzman şahitlik alanında düzenlemeler yapıyor olduğunu söylüyor.

Şirket, Vergi Mahkemeleri ve Bölge İdare Mahkemelerinde açılmış ya da açılacak davalarla ilgili olarak "Vergi İhtilafları" veya "Yürütmenin Durdurulması" istemleri gibi konularda hazırlık çalışmaları yapma ve savunma hazırlama hizmeti de veriyor. Meslek (doktorluk, avukatlık) hileleri ve suistimalleri konusunda da çalışma yapıyor. Bağımsız adli muhasebe danışmanlığı ile Türkiye'de büyük bir boşluğu doldurduklarına inandığını söyleyen Mesud Ecevit, şöyle konuşuyor:

"Çünkü mali polis genelde iş sonuçlanıp ortaya çıktıktan sonra müdahale ediyor. Denetim şirketleri ise sadece hesaplara bakıyor. Oysa biz teknolojiyi de kullanarak mali kayıtların denetiminin dışında, mesela depoda bir kaçak olduğu şüphesini de izlemeye alıp müşterimize rapor sunabiliyoruz. Bize başvurulmasından en çok 2 ay sonra olayı sonuçlandırıyoruz. Ancak esas olan hile ve yolsuzluk daha hiç olmadan iç kontrol sistemlerinin devreye sokulması. Biz FRC olarak bu konuda da danışmanlık veriyoruz."

Ordu için proje geliştiriyor

FRC şirket yolsuzluklarını ortaya çıkarmak haricinde, Türkiye'de belgelerle ilgili çeşitli alanlarda da hizmet vermeye hazır ve çeşitli projeler geliştiriyor. Örneğin Türk Silahlı Kuvvetleri'ne iç kontrol sistemiyle ilgili bir proje teklifi hazırlıyor. Futbol Federasyonu'na da şike davası kapsamında bir teklif götürmeyi düşünmüşler ancak henüz projelendirmemişler. Bir de SGK'da yapılan ilaç yolsuzluklarıyla alakalı bir araştırma projesi teklifi geliştirmeyi düşünüyorlar şu sıralar.

BİR HİLEKÂRI ANLAMANIN YOLLARI

Büyük yolsuzluklar yapan üst düzey yöneticileri ortaya çıkarmak için ne kadar lüks yaşadığına bakılıyor. ABD'deki örneklerinde köpeğine 20 bin dolara köpek şemsiyesi almış olan çılgınlara bile rastlanıyor. Bunun haricinde genel olarak bir şirkette hile yapan bir çalışanı, mesela bir satın alma müdürünü ortaya çıkarmak için FRC'nin baktığı 50 gösterge bulunuyor. Bunlardan bazıları şöyle:

> Yüksek miktarda kişisel borç, alkol, kumar ve uyuşturucu problemi
> Büyük oranda spekülatif yatırımların içinde bulunmak
> Tedarikçilerle yakın ilişkiler
> Sürekli ikamet değiştirmek gibi istikrarlı olmayan bir hayat tarzı
> Yaptıkları yokluğunda ortaya çıkabilir korkusuyla işten geç çıkmak ve yılda iki günden fazla izin kullanmama
> Müşterilerle çok yakın ilişki kurmak
> Sürekli işteki performansının fark edilmediğiyle ilgili olarak serzenişlerde bulunma.

MİNİ ETEKLİ KIZLA ORTAYA ÇIKARILAN SİGORTA YOLSUZLUĞU

Dünyada adli muhasebe uzmanlarının en aktif çalıştığı alanlardan biri de sigorta yolsuzlukları. Özellikle de kaza sigortaları. Ecevit, ABD'de geçtiğimiz yıllarda yaşanmış bir olayı şöyle anlatıyor: "Bir adam kaza sigortası yaptırıyor ve bir süre sonra kaza geçirdiğini, yürüyemediğini ortaya atıyor. Doktor raporlarını da eksiksizce sunuyor. Davranışlarından şüphelenen sigorta şirketi adamı takip ettiriyor. Adam, takip edilebileceğini bildiğinden haftalarca hiç evinden çıkmıyor, sadece zar zor yürüyerek kapıdan gazete ve sütünü alıyor. Sigorta şirketi bir adli muhasebe uzmanı kiralıyor. Uzman, mini etekli genç bir kızı otomobilinin lastiği patlamış gibi adamın evinin önüne gönderiyor. Kızcağız çaresiz bir halde lastiği değiştirmeye çalışıyor. Güya yürüyemeyen şüpheli kısa sürede bahçesinin önündeki kızı fark edip koşarak imdada yetişiyor. Adli muhasebe uzmanı tüm bunları videoya kaydediyor. Kayıt mahkemede delil olarak sunuluyor. "

HİLEKÂR DEDİĞİN KAÇA AYRILIR?

Hilekârlar 30-40 yaş arası erkeklerden oluşur ve ikiye ayrılır. Genel olarak Türkiye'de çalışan kesimin içinde yüzde 10'luk bir grup var ki, bunlar doğuştan hilekâr. Bir işe o şirketi soymak amacıyla girer. İlk bir yıl içerisinde harekete geçer. Şirkete büyük hasar verir. Çalışanların yüzde 20'si ise doğuştan hilekâr değil ama hile yapmaya meyilli ve fırsat bulursa kaçırmaz. Bunlar daha sabırlı ve çalıştığı iş yerinde 3-4 yıl bekleyip sistemi iyice anladıktan sonra hile ve yolsuzluğa yelteniyor. Ecevit bu kişileri ortaya çıkarabilmek için bir hilekâr gibi düşünmek zorunda olduklarını ve kendilerini onlarla özdeşleştirerek olayları çözmeye çalıştıklarını söylüyor.

Sabah