Rezervler eriyor, kayıp 31 milyar dolar

Yılın ilk yedi ayında toplam açık 21.6 milyar dolar iken, finans hesabı ve net hata noksan payı eklendiğinde toplam rezervler 31.4 milyar dolar eridi. Yurt dışı yerleşikler hisse senedi piyasasında 467 milyon dolar ve devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 390 milyon doları net satış yaptı. 

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından Temmuz 2020 dönemine ilişkin ödemeler dengesi verileri açıklandı. Buna göre, Temmuz 2019’da 1 milyar 990 milyon dolar fazla veren cari işlemler hesabında, bu yılın aynı döneminde 1 milyar 817 milyon dolar açık gerçekleşti.

Bunun sonucunda 12 aylık cari işlemler açığı 14 milyar 941 milyon dolar oldu. Sene başından bu yana baktığımızda ise yılın ilk yedi ayında cari açık (21.6 milyar dolar) ile finans hesabı (4.6 milyar dolar) ve net hata noksan (5.1 milyar dolar) kanalıyla oluşan toplam açığın rezervlerde 31.4 milyar dolarlık bir erimeye yol açtığını görüldü.

Bu gelişmede, hizmetler dengesi kaynaklı net girişlerin temmuzda geçen yılın aynı ayına kıyasla 4 milyar 617 milyon dolar azalışla 288 milyon dolara ve ikincil gelir dengesi kaynaklı net girişlerin 55 milyon dolar düşüşle 80 milyon dolara gerilemesi etkili oldu.

Öte yandan, ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı 425 milyon dolar azalarak 1 milyar 853 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Geçen yılın temmuz ayında 5 milyar 349 milyon dolar fazla veren altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı, bu yılın aynı ayında 2 milyar 95 milyon dolar fazla verdi. Birincil gelir dengesi kaynaklı net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 440 milyon dolar azalarak 332 milyon dolar oldu.

Ekonomistler, cari işlemler hesabının temmuzda 1.9 milyar dolar açık vermesini bekliyordu. Bloomberg’in anketine katılan ekonomistlerin tahminlerine göre Temmuz ayında cari açığın 1.9 milyar dolar seviyesinde çıkması bekleniyordu. Reuters Anketine katılan ekonomistlerin cari açık tahmini ise Temmuz ayı için 2 milyar dolar, 
yıl sonu için 26.5 milyar dolar yönünde idi. Buna göre, temmuzda doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler 226 milyon dolar oldu. Aynı dönemde, portföy yatırımları 254 milyon dolarlık net giriş kaydetti. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurt dışı yerleşikler hisse senedi piyasasında 467 milyon dolar ve devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 390 milyon doları net satış yaptı. Yurt dışındaki tahvil ihraçlarıyla ilgili temmuzda bankalar 579 milyon dolar net borçlanma gerçekleştirdi.

YABANCI ÇIKIŞI SÜRÜYOR

Bu dönemde, diğer yatırımlar altında yurt içi bankaların yurt dışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 1 milyar 208 milyon dolar net azalış, yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları ise 1 milyar 168 milyon dolar net artış kaydetti. Temmuz ayında yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili bankalar 73 milyon dolarlık, genel hükumet sıra 37 milyon dolarlık net borçlanma gerçekleştirdi. Diğer sektörler ise 508 milyon dolar net geri ödeme yaptı. Resmi rezervlerde, temmuz ayında 1 milyar 283 milyon dolar net azalış gözlendi.    

GEÇEN YIL CARİ FAZLA VERİLDİ

Yapılan analizler ise geçen yıl aynı ayında açık değil fazla verildiği yönünde olmuştu. Temmuz ayında 1.8 milyar dolar olan cari açık karşısında geçen yılın aynı ayında 2 milyar dolar fazla verilmişti. İlk 7 ayda cari açık 21.6 milyar dolar olarak gerçekleşirken, 2019’da 2.1 milyar dolar fazla vardı. Temmuz’da hizmetler dengesi fazlası sadece 288 milyon dolardı. Geçen yıl aynı ayda 4.9 milyar dolar olarak kayıtlara geçmişti. Temmuz’da finans hesabı (temelde bankaların akımlarının etkisi ile) 3.7 milyar dolar sermaye girişi kaydetti. Ancak cari açığın yanı sıra kaynağı belli olmayan sermaye akımları (net hata noksan) kanalıyla 3.2 milyar dolarlık çıkış yaşanması Temmuz’da rezervlerde 1.3 milyar dolar azalışa yol açtı. 

KIRILGANLIK DEVAM EDİYOR

Ekonomist Enver Erkan ise tabloyu şöyle yorumladı: “Yıllık bazdaki cari açık görüntüsünün, yılsonuna doğru dış ticaret ve turizm gelirlerindeki zayıflık kanalından gelen etkiyle açılmaya devam etmesini bekleriz. Geçen yılın benzer döneminde cari fazla veren ekonomide, dengeler 2020 yılında bunun tersi bir şekilde işlemektedir. Pandemi döneminde dış talep şoku ile beraber ihracat tarafında önemli bir daralma yaşandı. Şu anda ihracat eğiliminde zayıf TRY ve toparlanan Avrupa ekonomisi kapsamında daha pozitif bir durumdan söz edilebilir olsa da dış ticaret eğilimlerindeki kırılganlık devam etmektedir. İthalatta zayıflatılan talep ve vergi bariyeri etkisi ile oluşacak daralma, ithal girdi kullanımı üzerinden üretim ve ihracat eğilimlerini de zayıflayıcı etkide bulunabilir. Bu noktada dünyada virüs salgını belirsizliğinin devam etmesi de dış talep açısından aşağı yönlü risklerin devamına neden olmaktadır, özellikle Avrupa’daki toparlanmanın yavaşlaması bu noktada ihracatımız açısından pek yardımcı bir durum teşkil etmez. Turizm gelirleri tarafında da, pandemiden dolayı yaz aylarında oldukça büyük bir düşüş yaşandı. Yıllık cari açık görünümü açısından turizmden gelen pozitif etkinin de çok az olması ve virüs belirsizliği açılmanın devam etmesinde etkili olabilir. Krediler tarafında, daraltıcı politikaların etkisiyle faizlerde artış ve bankaların kredi verme eğilimlerini azaltmaları etkisiyle yavaşlama göreceğiz.” 

İLK 7 AYDA 22 MİLYARA YAKLAŞTI 

Analist Fatih Sezer ödemeler dengesiyle ilgili şu yorumu yaptı:

“Cari açık Temmuz’da 1.8 milyar dolar olmuş. Geçen yıl aynı ayda 2 milyar dolar cari fazla vardı. İlk 7 ayda cari açık 21.6 milyar dolar, geçen yıl aynı dönemde 2.1 milyar dolar fazla vardı. Temmuz’da hizmetler dengesi fazlası sadece 288 milyon dolar, geçen yıl aynı ayda 4.9 milyar dolardı.”

Karar