Rekor değil iflas! Süt para etmiyor, inekler kesimhanede

Yem fiyatının artmasıyla beraber gırtlağına kadar borca batan çiftçi, süt ineğini kesimhaneye gönderiyor. Kırmızı et üretiminde rekor kırılırken süt üretimi sert şekilde azalıyor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) temmuz, ağustos, eylül aylarından oluşan 3’üncü çeyrek kırmızı et üretim istatistiklerini yayımladı. Bakan 'İhtiyacımız yok' demişti: Kırmızı et ithalatında yüzde 233 artış

Buna göre 3 aylık dönemde toplam üretilen kırmızı et miktarı 443 bin ton olarak gerçekleşti. Böylece nisan, mayıs, haziran aylarından oluşan 2’nci çeyreğe göre kırmızı et üretimi yüzde 73,4 oranında artmış oldu. Önceki çeyreğe göre yaşanan artış kurban bayramı etkisi olarak açıklanıyor. Ancak bir önceki yıl kurban bayramını da içeren 3’ncü çeyreğe göre de kırmızı et üretimi yüzde 30,5 oranında rekor artış kaydetti. Elde edilen kırmızı et miktarı ise ölçümlenen en yüksek veri olarak kayda geçti.

Ancak kırmızı et üretimine ilişkin bu istatistik ardında trajik bir hikayeyi de barındırıyor. Zira kırmızı et üretiminin rekor kırdığı 3’üncü çeyrekte aynı anda süt üretim miktarı da rekor seviyede geriliyor. Çünkü yem maliyetine daha fazla katlanamayan, üstüne bir de borca batık olan çiftçiler, süt ineklerini kesimhaneye yolluyor.

Sığır eti üretimi ile toplanan inek sütü arasındaki ilişki de süt ineklerinin kesime yollandığını doğrular nitelikte. 3’üncü çeyrekte sığır eti üretimi yüzde 30 oranında artarken temmuz ayında toplanan inek sütü miktarı yüzde 8,1 ağustos ayında ise yüzde 8 oranında azaldı. Sığır eti üretimi ve toplanan inek sütü miktarına ilişkin TÜİK verileri tablodaki gibi.

Kırmızı et üretimi artarken süt üretimi azalıyor

SIĞIR ETİ ÜRETİMİ

>> 2018 temmuz, ağustos, eylül: 306 bin 638 ton
>> 2019 temmuz, ağustos, eylül: 398 bin 24 ton
ARTIŞ: yüzde 30

TOPLANAN İNEK SÜTÜ MİKTARI

>> 2018 Temmuz: 863 bin 13 ton
>> 2019 Temmuz: 797 bin 901 ton
>> Azalma: yüzde 8,1

>> 2018 Ağustos: 840 bin 578 ton
>> 2019 Ağustos: 777 bin 969 ton
>> Azalma: yüzde 8

Tarım sektörünün borcu can yakıyor

Türkiye yıllardır borçla büyüdü. İnşaat ve enerji sektörünün borcu bugün ödenemediği için bankalar tarafından bu borca karşılık ayrılıyor. Öte yandan halkın gündelik hayatını en çok etkileyen borç ise tarım sektörünün borcu. Çiftçinin borç yükü üretimin stresini artırıyor. Borcu ödeme telaşıyla hızla nakde ihtiyaç duyan çiftçi ya ürününü bedelinin altında satıyor, ya da sermayesi olan ineğini kesimhaneye yolluyor. İşte tarım kesiminin eylül ayları itibariyle kredi borcu;

>> 2014: 41 milyar 76 milyon TL
>> 2015: 57 milyar 390 milyon TL
>> 2016: 67 milyar 856 milyon TL
>> 2017: 82 milyar 403 milyon TL
>> 2018: 100 milyar 181 milyon TL
>> 2019: 105 milyar 266 milyon TL

Yem pahalı, süt ucuz olunca…

Süt üretimi yapan çiftçilerin yakından takip ettiği gösterge süt-yem paritesi. Özetle birim süt fiyatının birim yem fiyatına oranı olarak tanımlanan paritenin düşmesi çiftçinin en büyük korkusu. Çünkü bu durumda sattığı süt çiftçiye gelir katkısı sağlamıyor. Bir başka ifadeyle süt yem paritesi düşünce süt, maliyetini kurtarmıyor. Fakat son yıllarda süt-yem paritesi çapıcı biçimde düşüyor, üstüne bir de çiftçinin borç yükü binince çiftçi son çare olarak anaç hayvanını kesimhaneye gönderiyor.

Ziraat Mühendisleri Odası’nın yayımladığı Tarım ve Mühendislik Dergisi son sayısında Süt Raporu’na da yer verdi. Raporda çiftçinin katlandığı maliyetlere karşı sattığı sütün fiyatının giderek düştüğü vurgulandı. Buna göre Ulusal Süt Konseyi tarafından belirlenen birim sığır süt yemi fiyatı 2017 yılında 1,05 TL iken 2018 yılında 1,41 TL’ye yükseliyor. Üstelik yem fiyatlarındaki asıl artış ise 2018 ağustos ayından itibaren artış gösteriyor. 2018’de yem fiyatları yüzde 34,4 artan üreticinin sütüne gelen zam ise yüzde 22. Böylece zaten yıllardır düşen süt yem paritesi 1,5 olması gerekirken 1,12’ye kadar geriliyor. Ağustos ayıyla beraber yem fiyatları fahiş oranda artınca çiftçinin üretimini sürdürme şansı kalmıyor.

Çiftçi kâr edemiyor, ancak borcu artıyor

Ülkemizde çiğ süt fiyatları 16 nisan 2015 tarihli Sözleşmeli Usulde Çiğ Süt Alım Satımına İlişkin Yönetmelik’e göre yılda 2 kez belirleniyor. Ulusal Süt Konseyi’nin verilerine göre bugün itibariyle tavsiye edilen 1 litre çiğ süt fiyatı 2 lira iken 1 litre çiğ süt üretmek için katlanılan maliyet 1,54 lira. Ancak Ziraat Mühendisleri Odası’nın Süt Raporu’na göre çiftçi, gerek borçları yüzünden gerekse piyasa koşulları nedeniyle sütü çoğu zaman 2 liranın da altına satıyor. Böylece elde ettiği gelir ile borçlarını ödeyemiyor. Çiftçinin borcunu ödeyemediğini Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verileri de doğruluyor. BDDK verilerine göre 2018 yılı eylül ayında tarım kesimine verilen kredilerin 3,2 milyar lirası takibe düşmüş durumdaydı. Bu yıl eylül ayı itibariyle takibe düşen borç tutarı yüzde 49’luk artışla 4,8 milyar lirayı buldu.

Ozan Gündoğdu/Birgün