Onur Air’in yedi uçağı İran’daki yasaklı şirkette çıktı

İran sermayesi ardı ardına kurduğu firmalar ve sükse yaratan şirket alımlarıyla Türk ekonomisinde giderek daha etkin olmaya başlarken bazı örnekler uluslararası alanda Türkiye’yi zora sokacak nitelikler taşıyor.

Özellikle İran’daki birçok kurum ve işadamının Birleşmiş Milletler, ABD ve de Avrupa Birliği tarafından ambargolu olması tehlikenin boyutunu büyütüyor. Bunun son aracısı ise Türkiye’de ulaşım sektöründe üst üste yatırım yapan, 250 milyon dolara Onur Air’i alan ve 100 milyon dolara da Ulusoy-Varan’ın yüzde 50 ortağı hâline gelen İran asıllı Dubaili Mahdi Shams.

Mahdi Shams, Türkiye’de satın aldığı Onur Air’in uçaklarını; ABD ve Avrupa Birliği’nin, 17.5 milyar dolarlık karapara aklama suçlamasıyla hesaplarına el koyduğu ve yasaklı ilan ettiği İranlı Babak Zanjani’nin havayolu şirketi Qeshm Airlines’e verdi. Bu durum aynı zamanda, Türkiye kuruluşlu bir şirketin ambargonun delinmesine aracılık ettiği anlamına geldiği için, Türk devletini de şaibeli bir pozisyona sokuyor.

ABD ve AB’nin kara listeye aldığı İranlı işadamlarından Babak Zanjani’yle yakın çalışan Shams aynı zamanda, yüzde 50’sini satın aldığı Ulusoy-Varan Grubu’yla da Tacikistan’da otobüs terminali işletmeciliğinde işbirliği yapıyor. 

ONUR’UN UÇAKLARI QESHM’DE

Türkiye’yi ABD ve AB’nin, İran’a uyguladığı ambargonun merkezindeki tartışmalara iten olayların başlangıcı, bu yıl mayıs ayında Onur Air’in 250 milyon dolara Dubaili Mahdi Shams’a satılmasıyla başladı. Şirketin yönetimine oturan Dubaili işadamı, filosunda TC kuyruk numarasıyla uçuş yapan 7 Airbus tipi uçağı İranlı Qeshm Airlines’a devretti. Uçaklar, Qeshm markasının altında uçuşa devam etti.

Qeshm’in arkasındaki sermaye ise Türkiye’yi de yakından tanıyan ve eğitimini Türkiye’de alan İranlı işadamı Babak Zanjani’nin çıktı. Türkiye’de 2007’de Kont Kozmetik adı altında bir kozmetik şirketi de kuran Zanjani, aynı zamanda Kont Group markasıyla uluslararası piyasalarda havayolu, karayolu taşımacılığı, petrol ve bankacılık alanında hizmet veren milyar dolarlık bir imparatorluğu yönetiyor. Zanjani, İran’da hızla zenginleşirken, karapara aklamakla anılıyor.

İran’ı da karıştırdı

BABAK Zanjani, uluslararası ekonomide olduğu kadar İran’ın iç siyasetini derinden etkileyen bir isim. İran kaynaklı haberlere göre Zanjani, Eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ile Meclis Başkanı Ali Laricani arasındaki çekişmenin de önemli odak noktalarından. Zanjani’nin Laricani’ye siyaseten geri çekilmesi için rüşvet verdiği skandalı İran’ı sarsmıştı. Öte yandan Zanjani’nin adının geçtiği bir başka skandal da İran petrol Bakanlığı’na büyük borcu olan bir şirketiyle ilgili. Zanjani’nin politik ilişkilerini kullanarak borcunu ödemekten kaçtığı kaydediliyor.

İRAN’a yönelik yaptırımları delmekle suçlandığı için karalisteye alınan Zanjani’nin ticarete girdiği şirket ise İstanbul Ticaret Odası’na (İTO) kayıtlı Kont Kozmetik. İTO kayıtlarına göre Zanjani, 2007’de kurulan Kont Kozmetik’in eski ortaklarından. Zanjani’nin Dubai merkezli Sorinet, Malezya merkezli First Islamic Investment Bank (FIIB) ve Tacikistan merkezli Kont Investment Bank şirketleri de kara listede.

17.5 milyar dolar akladı

Sahip olduğu 64 şirket aracılığıyla yaklaşık 17.5 milyar doları, amborgoyu delerek küresel sisteme soktuğu tespit edilen Zanjani, bu yıl nisan ayında ABD, ağustos ayında Avrupa Birliği tarafından kara listeye alındı. Zanjani’nin Batı bankalarında bulunan yaklaşık 250 milyon dolarına el konuldu. Zanjaniyle ilgili soruşturmanın, geçen yıl ABD Kongresi tarafından HSBC ve Standart Chartered bankalarının İran’ın yaklaşık 300 milyar dolarını akladığını ortaya çıkaran ve söz konusu kurumların, milyar dolarlık ceza yemelerine neden olan raporunun ardından başladığı belirtiliyor.

Hâlen en aktif iş yaptığı ülkelerin başında Türkiye gelen Zanjani’nin, Tacikistan’da da yüksek miktarda yatırımı olduğu üst düzey devlet görevlileriyle yakın olduğu biliniyor. İran Petrol Bakanlığı ile arasında özel anlaşmalar olan Zanjani’nin, ABD ve AB tarafından kara listeye alınmasında büyük rol oynayan ucuz petrol satışı konusunda da Hong Kong’u üs olarak kullandığı ifade ediliyor.

Batı basınına göre Babak Zanjani, Türkiye’de de bir bankanın hissedarları arasında yer alıyor.

ULUSOY’LA DA ORTAK OLDU

Babak Zanjani’nin yatırımlarının büyük kısmı Tacikistan’da bulunuyor. Ulusoy’a ortak olan Mahdi Shams’ın başkentteki terminal işletmesinin Duşanbe’de yaplan açılışına ise Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ve Haluk Ulusoy da katıldı. 35 bin metrekarelik alana inşaa edilen ve ülkenin ilk ve tek terminali olan Asya Ekspres Şehirlerarası Otobüs Terminali’nde 40 otobüs, 60 taksi çalışırken, terminal içinde 7’si Türkler tarafından işletilen toplam 56 işyeri bulunuyor. Tacikistan Kont Grup Genel Müdürü Rustam Saidov da açılışta Ulusoy grubu ile çalışmaktan mutluluk duyduklarını belirterek, işbirliklerinin önemine dikkat çekmişti.

Gökhan Erkuş/Taraf