Mayından 30 bin kişiye “iş”

Özlem Doğaner'in haberi

HÜKÜMET terörle mücadeleden sonra GAP için büyük bir eylem paketi hazırlıyor. Bu eylem planı çerçevesinde, mayınlı araziler temizletilip tarıma açılacak. 6 ili kapsayan 877 kilometrelik Suriye sınırı boyunca mayınlar temizlenecek ve yaklaşık 50 yıldır gübre görmemiş verimli topraklar organik tarıma açılacak.

Uzmanların “2 Kıbrıs büyüklüğünde toprak kullanıma açılacak” dediği bölgede mayın temizlemeden tarıma, veterinerden doktoruna ve yeni inşaat işlerine kadar birçok alanda nitelikli ve niteliksiz yaklaşık 30 bin kişiye istihdam sağlanabileceği belirtiliyor. İşsiz bölge halkına verilecek mesleki eğitimlerle yepyeni bir gelecek kurulacak. 32 yabancı 34 yerli şirket şimdiden bölgede incelemeler yapıyor. Şirketler ortaklık için birbirini yokluyor.

2014'E KADAR TEMİZLİK ŞART
Türkiye, 2003 yılında “tüm kara mayınlarının imhasını” öngören Birleşmiş Milletler'in Ottowa Anlaşması'nı kabul etti. Buna göre, 2014 yılına kadar ülkede bulunan bütün mayınların temizlenmesi gerekiyor.

Temizleme işi için ilk adımı 2004 yılında Milli Savunma Bakanlığı, 9 şirketi davet ederek başlattı. Ancak daha sonra işin Maliye Bakanlığı tarafından yapılmasına karar verildi. Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğü, Mardin Defterdarlığı'nın açtığı ihaleyle 2006 yılında Mardin'de yap-işlet-devret ihalesiyle mayınları temizletmek istedi. Üç şirketin ilgi gösterdiği ihale CHP'nin başvurusu üzerine Danıştay tarafından 2007 yılında iptal edildi.

8 İHALE YAPILACAK
Maliye Bakanlığı; Şırnak, Şanlıurfa, Mardin, Gaziantep, Hatay ve Kilis illerinin sınır hattındaki mayınların temizlenip, arazinin tarıma açılması için yeni bir düzenleme yaparak Bakanlar Kurulu'nda imzaya açtı. Yasa tasarısına göre mayınlı alanlar "temizle-işlet" ihalesiyle özel sektöre devredilecek. İhale, 5 yılı temizleme, 44 yılı da işletme olmak üzere 49 yılı kapsayacak. En az işletme süresini teklif eden firma ihaleyi kazanacak.

2014'e kadar tüm kara mayınlarının temizlenmesi için 55 ülkede mayın temizleme işi yapılıyor. Türkiye de 877 kilometrelik Suriye sınırındaki illerde bu temizleme işini yaptırarak 185 milyon metrekarelik alanı ekonomiye kazandıracak.

İhalenin 8 parçada yapılması bekleniyor. Şırnak, Şanlıurfa, Mardin, Gaziantep ve Kilis illerinin yanı sıra Nusaybin'de 200 bin metrekarelik sınır kapısı çevresinin ve Hatay'ın uzun bir sınır olması nedeniyle iki parça halinde ihale edilmesi bekleniyor. İhaleye il defterdarlıkları çıkacak. Hepsine aynı anda çıkılabileceği gibi ihalelerin Nusaybin'den de başlanabileceği vurgulanıyor. Bir şirket bütün ihalelere katılabilecek.

MALİYET 3 MİLYAR $'I BULABİLİR
“Bir mayını döşemek bir dolar ama çıkarmak bin doları bulur” diyerek işin zorluğundan bahseden uzmanlar, temizleme maliyetinin metrekare başına 3-6 dolar arasında olabileceğini belirtiyorlar. Ancak Türkiye'deki mayınlar daha çok 1950 ve 1967 yıllarında döşenmiş durumda. Genelkurmay Başkanlığı ihaleyi kazanan şirketlere mayın haritalarını verecek. Ancak mayınlar sel, yağmur gibi hava şartlarıyla yer değiştirebiliyor. Dolayısıyla Silahlı Kuvvetler'in elindeki mayın haritalarında yer değişikliği olmuş olabileceği söyleniyor. Bu serseri mayınların aranıp temizlenmesinin maliyeti artırabileceğini, bunun da metrekare başına 3 ila 90 dolar arasında olabileceği vurgulanıyor. Yani işin maliyetinin toplamda 3 milyar dolarları bulabileceği hesaplanıyor.

MEVSİM ŞARTLARINA GÖRE İSTİHDAM
Türkiye, imzaladığı Ottowa Anlaşması çerçevesinde bu ihalelerde BM kurallarını uygulayacak. Bu da tüm standartlara, çalıştırılacak insanların eğitiminden kullanılacak köpeğin barınmasına, çalışma saatlerine kadar birçok konuya uyacak donanımdaki şirketlerin bu ihaleye girebileceği anlamına geliyor. Öyle ki bu şartlarda o şehirdeki gün batımından yani yaklaşık 17'den sonra mayın arama yapılmasını izin verilmiyor. Hatta yağmurlu ya da yağışlı hava şartlarında da arama yapılamıyor. Yani verilecek 5 yıllık arama zamanında iklim şartları ve çalışma saatleri aslında zamanı daha da kısaltıyor. Bu nedenle örneğin Mardin'de 98 kilometrelik sınırda yaklaşık 49 milyon metrekarelik alanda 5 yılda yapılacak temizleme işinde en az 800-900 kişinin çalışmasıyla işin tamamlanabileceği hesaplanıyor.

650 BİN MAYIN İÇİN 650 KÖPEK
Arazide antipersonel ve antitank denilen iki tip yaklaşık 650 bin mayın bulunuyor. Mayınlar NATO yapımı M14, M15 ve M16 çeşitleri. Bu mayınların ortalarında 11 kilo TNT ya da RDX denilen patlayıcılar bulunuyor. Uzmanlar, 200 gram TNT'nin bir binayı yıkabilecek güçte olduğunu belirterek, bu işin ne kadar zor olduğunu vurguluyorlar. Temizleme işi için yurtdışından getirilecek mayın uzmanları ve onların eğitim vereceği insanların yanı sıra her bir bölge için 70-80 köpeğin kullanılması gerektiği söyleniyor.

IMAS SERTİFİKALI ORTAK ARAYIŞI
Şartnameye IMAS (International Mine Action Standard) sertifikası şartı koyuldu. Ayrıca şirketlerden 5 yıl sonunda mayınların temizlendiğini garanti edecek sigorta isteniyor. Türkiye ve GAP'a girmesi çok tartışılan İsrail'de IMAS sertifikalı mayın temizleme şirketi bulunmuyor. Bu nedenle Türk şirketler yabancı ortak arayışında. İsraillilerin de IMAS sertifikalı Avrupalı şirketlerin ortağı olarak bu ihalelere girmesi bekleniyor. Bu nedenle 32 yabancı 34 yerli şirket şimdiden bölgede incelemeler yapıyor. Şirketler ortaklık için birbirini yokluyor. Bölgeye ciddi bir işadamı akını başlamış durumda. Otellerde yer sorunu bile yaşanıyor.

İSTİHDAM OLANAKLARI
Mayınlı arazilerin temizlenmesi bölgenin kaderini değiştirecek. İşsiz nüfusun umudu olacak. İhaleyi kazanan şirketler, BM şartları gereği eğitim merkezleri açacak. Burada hem halk bilinçlendirilecek hem de yerli uzman yetiştirilecek. Öyle ki mayın doktorundan özel teçhizatlı ambulanslara, köpekler için veterinerden barınaklara, kuru temizlemeden hastanelere birçok alanda iş imkanı ortaya çıkacak.

Mayınların yerinde patlatılması halinde ortaya çıkacak 3 bin derece sıcaklığın toprağı yakacağını belirten uzmanlar, bu nedenle çıkarılan mayınların taşınması için özel araçlara da ihtiyaç olunacağını vurguluyorlar. Ayrıca özel güvenlik şirketlerinden otellere, su şirketlerinden gıda şirketlerine bu bölgede birçok alanda iş imkanı doğacağı belirtiliyor.

ORGANİK TARIM FIRSATI
Mayınlar temizlendikten sonra ise dünyanın en verimli topraklarından biri ortaya çıkacak. Yaklaşık 50 yıldır gübre değmemiş topraklar organik tarıma açılacak. Özellikle buğday, mısır, soya ve ayçiçeği yetiştirilmesi beklenen alanlarda binlerce insana iş imkanı doğacak. Bu arada, AB'nin de bölgede büyük miktarda arazilerde yapılacak tarım faaliyetleri için hibe desteği sağladığını belirtelim...

Hatay'ın en doğusundaki bölümde arazinin çok verimli olmayacağını düşünen uzmanlar burada ise göç edenler için yeni konut alanları ve et, süt fabrikalarının kurulacağını söylüyorlar. Yani bölgede en az 30 bin kişiye iş imkanı sağlanabileceği hesaplanıyor.
Mayından temizlenen alanda özel sektöre sadece üst hakkı verilecek. Arazide petrol, doğalgaz veya maden çıkarsa, yeraltı kaynaklarının sahibi devlet olacak.

“TEMİZ SINIR” NASIL YAPILANACAK?
Bu arada, son günlerde sadece mayın temizleme şirketleri değil sınır güvenliği üzerine çalışan şirketler de Türkiye'yi mesken tutmuş durumda. Mayınların temizlenmesinin ardından Suriye sınırının nasıl yapılandırılacağı üzerinde çalışılıyor. AB, “Sınır güvenliğini benim kriterlerimde yapacaksın” diyor. Fransa, İngiltere, Almanya gibi ülkeler AB ülkelerinde olduğu gibi sadece levhalarla güvenliğin sağlanmasından yana. Türkiye ise bölgenin durumunu göz önünde bulundurarak bu öneriyi kabul etmiyor.

Mayından temizlenecek araziler

Şırnak: 16.580 dekar
Mardin: 49.482 dekar
Şanlıurfa: 57.125 dekar
Gaziantep: 15.929 dekar
Kilis: 11.682 dekar
Hatay: 34.616 dekar
Toplam: 185.414 dekar

Yabancı mayın temizleme şirketleri

Armtrac Ltd.- Bectec Int. Ltd (İngiltere)
Red Wings (İsrail)
Geomines SAS (Fransa)
Maavarim Ltd + Civil Eng. Co (İsrail)
Aardvark Mine Clear Ltd. (İngiltere)
Doging (Hırvatistan) + RYBO (Ukrayna)
Specialist Gurka Inc. (İngiltere)
Mine-Teck International (İngiltere)
Quadro Ltd (İsrail)
Scandinauian Demining Group + Ukrabarone Exp (Ukrayna)
Damacon Com (Danimarka)
Reinmetal (Almanya) + IEOD (İsrail) + Rumital (Hırvatistan)
UXP (ABD)
Ukrabaron (İskandinav)
Emercom (Rusya)
Northrop Gruman + Ronco (ABD)
Dr. Kohler (Almanya)
Mechem (Güney Afrika)
Demira (Almanya)
Countermine Eng. (İsveç)
Pearson Engineering (İngiltere)
Way Industry (Slovakya)
Dok-İng D.O.O. (Hırvatistan)
Gurko (İngiltere)
Scanjack (İsveç)
FSD (İsveç)
Armour Group (ABD)
FFG Group
Koch (Almanya)
MTOT (İsrail)
Uniexpon (Rusya)

Yerli mayın temizleme şirketleri

İçtaş A.Ş.
Saha Mühendislik
Pazar Organizasyon
Armada
Altay
MNG
Peta Mühendislik
Delta
Güriş
İnta
Mön İnşaat
Tis İletişim
Tepe
İnta Savunma Sanayi
Ortadoğu A.Ş.
Nurol
Veziroğlu
Tetiko
BM havacılık
Makyal
Ceylan İnşaat
Zorlu
Onur Mühendislik
Makyol-Çebi
Mesan-ABC
Teta Mühendislik
Mesan-Valon
Eskan İnşaat
Ume Limited
Yüksel İnşaat
Sarsılmaz
Dünya Prestij Limited
Mertsan
Gate

Para