İş dünyasında savaş oyunları

Askeri stratejistler savaşları planlamak, havayolları da pilotların yeteneklerini geliştirmek için simulasyona başvururlardı. Şimdi ise işadamları rakiplerinin atacakları adımları önceden tahmin etmek için simülasyona başvuruyor.

İş dünyasında savaş oyunlarının yaratıcısı olarak bilinen Advanced Competitive Strategies (ASC) şirketinin kurucusu ve CEO'su Mark Chussil, ValueWar simülasyonunu 1986'da geliştirmeye başladı. Chussil, 14 Kasım'da Çırağan'da gerçekleştirilecek MediaCat Forum'da bir konuşma, 15 Kasım'da da Ceylan Otel'de ilaç sektörü yöneticileri için bir workshop düzenleyecek. 
  
Kaç tür savaş oyunu var, ne zaman ortaya çıktı bu oyunlar?

Çok çeşitli iş savaş oyunu var. Bir uçta basit SWOT (güç, zayıflık, fırsat, tehlike) tartışması yer alırken, diğer uçta ise yöneticilerin kendi ve rakiplerinin faaliyetlerini rol yaparak oynadıkları, sonuçları bilgisayar simulasyonuyla belirlenen sofistike faaliyetler var. ASC geniş alanda iş savaş oyunları düzenliyor. ACS iş savaş oyunları bundan 20 yıl önce yaşanan üç gelişmenin sonucunda ortaya çıktı.

Birincisi rekabetçi faaliyetlerdeki artış. Firmalar stratejilerini uygulamadan önce daha iyi stres testine tabi tutmak ihtiyacı duydular. İkinci olarak kişisel bilgisayarların büyüyen gücü ki bu iş stratejilerinin simülasyonu için gerekli çok geniş kapsamlı hesaplamaları iyice kolaylaştırdı. Son olarak da simülasyon tekniklerindeki ilerlemeler. Bu sayede konvansiyonel mali tabloların ötesinde iş canlandırmaları yapabilir hale geldik.

Savaş oyunları nasıl oynanıyor?

Şirket yöneticilerini takımlara ayırıyoruz. Bu takımlar çeşitli roller oynuyorlar. Bir veya birkaç takım kendi şirketlerinin rolünü oynuyor. Takımlara gerçek hayattaki kısıtlamalarla (bütçe, mevcut konum, pazar senaryosu, vb) stratejik kararlar almalarını söylüyoruz. Sonra stratejik kararlarını çok güçlü özel tasarlanmış strateji simülatörüne yüklüyoruz ve satış, karlılık ve pazar payı gibi unsurlara göre sonucu hesaplatıyoruz. Bazı takımlar mutlu oluyorlar, ama genelde çoğu mutsuz oluyorlar. Süreç, arzulanan sonuç elde edilene kadar pek çok kez tekrar ediliyor. Sonra saati geri alıyoruz ve yeni kararlar almalarını istiyoruz. İlk simülasyonda aldıkları kararların bilgisine sahip olduklarından ikinci sefer genellikle daha iyi kararlar alıyorlar.

Nasıl kurguluyorsunuz bu oyunları, şirketlere göre nasıl değişiklikler gösteriyor?

Bu süreçte farklılıklar oluyor. Örneğin, bazen bilgisayar simülatörü kullanmıyoruz ve bazen gerçek hayat iş problemleri yerine jenerik durumlar tercih ediyoruz. Bir iş savaş oyununu nasıl kurguladığımız şirketin amaçlarına bağlı oluyor; yaratıcılığı artırmak için mi, stratejik kararlar vermek için mi, rekabeti anlamak için mi, vb..?

Ne kadar süre oynanıyor, sonuçta ortaya neler çıkıyor?

Savaş oyunlarının çoğu bir veya iki gün sürer, hazırlanması ise üç ay. Sonuçları amaçlara bağlıdır ve yöneticileri güvenli bir ortamda strateji hakkında bilgilendirmekten, üst düzeyde stratejik kararlara kadar farklılık gösterebilir. ACS tarafından kurgulanmış her iş savaş oyununda en az bir büyük sürpriz vardır. Firmalar iş savaş oyunları sonrasında stratejilerinde 180 derecelik değişiklikler yapmışlardır. ACS savaş oyunları yöneticilerin kendilerine ve şirketlerine yarayacak cevapları bulmalarına yardım edecek şekilde tasarlandı.

Savaş oyunlarına genelde hangi sektörler ilgi duyuyor? En çok hangi birimlerde işe yarar?

Uçak endüstrisinden aşı sanayisine kadar pek çok alanda savaş oyunları düzenledik. Savaş oyunları rekabetçi faaliyetin olduğu veya rekabet değişimi yaratmak istenilen her alanda işe yarar. Savaş oyunları en iyi, kararları etkileyen veya karar veren üst düzey pazarlama, satış ve strateji yöneticilerininin olduğu bölüm veya birimlerde fayda verir. Savaş oyunları ayrıca strateji konusunu öğrenmek isteyen alt ve orta düzey yöneticiler için eğitim formatında da kullanışlıdır.

Ne gibi faydalar elde ediyor şirketler?

Daha iyi stratejik kararlara ilave olarak (ki bu da karlılığı yüz milyonlarca dolar etkiliyebilir) savaş oyunları yöneticilerin strateji hakkındaki düşünce tarzında kökten değişiklik sağlar. Rakiplerinizin neden davrandıkları şekilde davrandıklarını öğreniyorsunuz. Kendi işinizin performansını ve performansı etkileyen anahtar stratejik manivelaları nasıl anlamanız gerektiğini öğreniyorsunuz. Rekabet ilkelerini öğreniyorsunuz. Rekabetçi avantaj hakkında farklı düşünmeyi öğreniyorsunuz. Geleneksel tahmin ve hedef belirleme tekniklerinin yapısında var olan karar verme tuzaklarından kurtulmayı öğreniyorsunuz. Müşterilerimizden birisi "kendi işinde master yapmak gibi" demişti.

Sizin iş oyunlarınızı şu ana kadar kaç şirket oynadı?

ACS dünyanın dört bir yanında 100'ün üzerinde iş savaş oyunu düzenledi. Müşterilerimiz arasında AstraZenca, AT&T, Bell Atlantic (şimdi Verizon), Boeing, British Airways, GlaxoSmithKline, Intel, Kodak, Methanex, Navistar, Novartis, Organon International, Petronas, Roche, SBC, Shell Oil, Telkom (South Africa), US West (şimdi QWEST), Weyerhaeuser ve Wyeth Laboratories gibi pekçok firma var.

Stratejik düşünme nasıl geliştirilir?

Diğer endüstrilere bakarak. 'Guru' kitapları değil, düşünce dolu kitaplar okuyarak. Düşünce hakkında düşünerek ve insanın kendi düşüncesi hakkında bilinçli olmasıyla. "Bizim işimiz farklı" düşüncesini aşarak. Eğilim çizgilerinin kuramsal değil betimsel olduğunu öğrenerek. Alışkanlıklara bağlı kalmayıp, soru sorarak. Rakiplerinizin akıllı, rasyonel ve en az sizin kadar insan olduğunu kabul ederek. Doğrusunu söylemek gerekirse, başlamak için iş savaş oyunlarından daha iyi bir yol bilmiyorum.

Savaş oyunu Shell'e beklediği rakamın 133 milyon dolar aşağısında kalacağını gösterdi

Shell self-servis istasyonları yapmayı planladığı dönemde ASC'in savaş oyunları sayesinde elde etmeyi planladığı rakamın 133 milyon dolar aşağısında kalacağını gördü. Belirli lokasyonlara kurulacak bu istasyonlar sayesinde Shell'in rakiplerine karşı büyük bir avantaj elde etmesi planlanıyordu. Fakat yöneticilerin aklındaki soru pazar ve rakiplerin nasıl tepki vereceğiydi. Shell bu sorunun cevabını bulabilmek için ACS'nin rekabetçi strateji simulatörü ValueWar'ı uyguladı. Simülasyon sonuçlarına göre Shell'in hareketi çok başarılıydı... ta ki rakipler oturup Shell'in pazarı ele geçirmesini izlemek yerine hemen karşı atağa geçene kadar. Shell kısa dönemde başarı, uzun dönemde ise başarısızlık elde edecekti.

 Shell'in kısa dönem kazanımları rakipleri yeni bir pompa yaptıklarında anında yok olacaktı. Müşteri talepleri artmayacaktı, daha çok benzin istasyonu var diye insanlar daha çok araba kullanmayacaklardı, o nedenle mevcut pazar çok küçük bir şekilde biraz daha yayılacaktı. Bununla beraber, tedarikçilerin sabit semaye maliyetleri yeni pompalar nedeniyle artacaktı. Maliyetler artacak, gelir artmayacak ve elde edilen kar da bundan zarar görecekti. Simülasyon rakiplerin reaksiyonları hakkında genel bir fikir vermekle kalmadı, sonuca rakamlar da ekledi. Savaş oyunu Shell'e 5 yılda elde etmeyi beklediği rakamın 133 milyon dolar altında kalacağını gösterdi.