İran ağırdan alıyor, Botaş 2. kez tahkime hazırlanıyor

Kamu şirketi BOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ) satışlardaki düşüş sebebiyle alamadığı, ancak parasını ödediği doğalgazı ileride kullanmak için Rusya ve İran ile müzakere ediyor. İran tarafı 'al ya da öde' şartında BOTAŞ'ın taleplerine karşı yavaş hareket ediyor. 
  
İran tarafının ağırdan alması üzerine şirket yeni strateji geliştiriyor. Buna göre görüşmeler olumsuz sonuçlanırsa Türk şirketi, İran'ın teslim ettiği doğalgazdaki düşük kaliteyi Uluslararası Tahkim'e taşıyacak. Daha önce iki ülke arasında görülen ve Türkiye'nin kazandığı davada, tahkim heyeti doğalgazın kalitesizliğinin 'ayrı bir dava konusu' yapılması gerektiğine karar vermişti.

Hazine ve Maliye'nin talebiyle doğalgaza yapılan yüzde 75 zam ve ardından yaşanan global finansal kriz doğalgaz satışlarını azalttı. Zam ve krizin, etkisi 2009'da da sürdü ve gaz satışları bir önceki yıla göre 4 milyar metreküp düştü. BOTAŞ da gaz alım anlaşmalarında yazan asgari alım taahhütlerini yerine getiremedi. 2008'de İran'a alamadığı gaz için 704 milyon dolar ödeme yaptı. Şirketin geçen yıl için de alınmayan gaza 550 milyon dolar ödemesi söz konusu.

BOTAŞ, iki yılda İran'dan yaklaşık 5 milyar metreküp gazı çekemedi. İran milli doğalgaz şirketi NIGC ile Türk şirketi arasında yapılan anlaşmaya göre 'al ya da öde' kapsamında parası ödenen gaz 5 yıl içerisinde geri alınabiliyor. Şirket, parası ödenen gazı tüketmek için İran'dan günlük gaz çekim miktarı yüzde 70 arttı. Sivas Kompresör İstasyonu'nun sağlıklı çalışmaması gaz çekimini olumsuz etkiliyor. Bu nedenle de Türkiye, 'al ya da öde' gazının teslim tarihi konusunda esneklik istiyor.

Tahkim dışında İran'ın Nabucco projesine dahil olmak istemesi de Türkiye tarafından masada tutuluyor. BOTAŞ, 2004'te İran'dan alınan gazın fiyatı ile birlikte düzenli gaz akışının sağlanamaması ve teslim edilen gazın anlaşmalarda yazan standartlarda olmaması nedeniyle İsviçre'deki Uluslararası Tahkim Mahkemesi'ne başvurdu. Geçen yıl sonuçlanan davada tahkim heyeti fiyat konusunda Türkiye'yi haklı buldu. Mahkeme ayrıca, BOTAŞ'ın 'eksik teslimat ve doğalgazın kalitesi' talebinin de 'ayrı bir mahkeme konusu' olduğuna karar verdi. BOTAŞ, müzakerelerde İran'a karşı en önemli avantaj olarak bu kararı masada tutuyor.

İsmail Altunsoy/Zaman