Girişimciler için cazip bir öneri: Üreten çok kazanıyor

İdriz Çokal'ın haberi

Manavlarda, pazarlarda, marketlerde kırmızının yanı sıra mor, siyah, sarı ve kırçıllı domatesler de boy göstermeye başladı. Halen dünyanın üçüncü büyük domates üreticisi olan Türkiye, bu yıl 12 milyon tonluk rekolteyle ABD’yi yakalayabilir...

Geçen yılın sonlarına doğru domates fiyatlarında görülen ‘çılgın’ fiyat artışı hala hafızalarda. Hatırlanacağı gibi eylül ayında, ‘salkım’ diye adlandırılan domatesin kilosu 10 TL’yi bulmuştu...
Domates, kullanım alanı açısından en yaygın sebzelerden biri. (Gerçi bu ürünün sebze mi yoksa meyve mi olduğu hala tartışılıyor ama...) Türkiye’de yılda 11 milyon ton civarında taze domates üretiliyor. Bunun 3.5 milyon tonu salça sektöründe kullanılıyor.  Domates, ihracat açısından da önemli kalemlerden biri. 11 milyon tonluk üretimin 600 bin tonu ihracata gidiyor. Bunun geçen yılki ihracatı geliri karşılığı ise yaklaşık 450 milyon dolardı...

Domates üretiminde dünya üçüncüsüyüz. İlk sırada, 30 milyon ton yıllık üretimle Çin var. 12 milyon tonla ABD ikinci. Türkiye’nin ilk hedefi, ABD’yi geçerek ikincilik koltuğuna oturmak.

Domates üretimi yaygın olarak yaz aylarında yapılıyor. Ancak manav ve market reyonlarında 12 ay boyunca bu ürünü bulmak mümkün. Son yıllarda üretici, ürün çeşitlemesi anlamında oldukça başarılı işlere imza atıyor. Bunu sebze meyve reyonlardan da görmek mümkün. Artık mor, siyah, sarı ve kırçıllı domatesler görmeye başladık.

REKOLTE BEKLENTİSİ: 12 MİLYON TON

Sektör temsilcileri, bu yıl domates rekoltesinin 12 milyon ton sınırına dayanacağını tahmin ediyor. Domateste en önemli üretim merkezi kuşkusuz Antalya. Bereketli topraklara sahip Antalya’da, yılda 2 milyon ton domates üretiliyor. Bu rakam, Türkiye toplam üretiminin yüzde 20’sine denk geliyor.
Antalya, başta Kumluca ve Finike olmak üzere, özellikle örtü altı diye tabir edilen sera domatesinde güçlü bir bölge. Antalya Tarım İl Müdürü Bedrullah Ergenç’in verdiği bilgiye göre, halen ildeki 216 bin dekar seranın 150 bin dekarında domates üretiliyor. Açık alanlarda da büyük miktarda domates üretildiğini hatırlatan Ergenç, sözlerini şöyle sürdürüyor:

“Temelde üç çeşit domates var: Tane, salkım ve çeri. Renkli olanlar bu üç ana ürünün versiyonlarıdır. Türkiye’de yaygın olarak üretilen tane domatestir. Örtü altı ve tarla üretimi şeklinde üretilir. Örtü altı üretim Antalya’da yaygın. Mayıs, haziran aylarında tarla domateslerinin çıkmasıyla örtü altı dönemi biter. Antalya için domatesin önemi büyüktür. İlimiz sebze üretiminin yüzde 60’ını domates oluşturur. Antalya domatesi erkenci olduğu için hem iç piyasa hem de dış piyasada pazar şansı yüksektir. Özellikle ihracata dönük üretim yapıyoruz. Rusya ve AB ülkeleri ihracatta ilk sırada.

Son dönemlerde kırmızının yanı sıra farklı renklerde domates üretimi de yaygınlaşmaya başladı. Bunlar tohumların geliştirilmesiyle ortaya çıkıyor. Renkli domateslere talep de çok iyi gidiyor. Üretim giderek yaygınlaşıyor.”

“İHRACATTA SIKINTI BİTTİ”

Geçmişte domatesle ilgili sık sık krizler yaşadık. Özellikle Rusya’ya yönelik ihracatta ciddi sıkıntılar yaşanmış, hatta dönemin Tarım ve Köyişleri Bakanı Sami Güçlü, bir domates krizi sonrasında koltuğunu bırakmak zorunda kalmıştı...

Akdeniz İhracatçı Birlikleri Yaş sebze Meyve İhracatçıları Birliği Başkanı Ali Kavak, geçen yıl 450 milyon dolarlık ihracat yapıldığını söylüyor. En önemli ihracat pazarlarının Rusya Federasyonu, Almanya ve Romanya olduğunu hatırlatan Kavak, bu konuda yaşanan sıkıntıların geride kaldığını düşünüyor:

“Artık gönderilen her ürün laboratuar analizlerinden geçiyor. Şu an için ihracat pazarlarında bir sıkıntı yaşamıyoruz. O zor günler geride kaldı. Ayrıca ürün çeşitlemesi anlamında da önemli gelişmeler var. Örneğin, son dönemlerde renkli domatesler çıkıyor. Ürün çeşitlemesi sadece domates değil diğer sebze meyveler için de geçerli. Erkenci ve dayanıklı çeşitler üretilmeye başladı. Bu gelişmeler ihracat pazarlarımız açısından oldukça önemli.

Domates üretiminde ve ihracatında seracılar daima daha şanslıdır. Çünkü erken ekim yapıp sezon dışında ürün çıkarabiliyorlar. Üstelik ihracat pazarlarında bu ürünlerin şansı daha yüksek.”

Moru piyasada, siyahı ve sarısı yolda...

Türkiye’nin domates başkenti Antalya ise Antalya’nın bu üründeki kalbi Kumluca’dır. Kumluca’nın önde gelen üreticilerinden biri ise Ali Abacı... Bölgede 30 yıldır domates üreten Abacı da son dönemin modasına uyarak farklı renkteki ürünlere yönelmiş. 100 dönümü sera, 200 dönümü da açık olmak üzere 300 dönümlük alanda üretim yapan Ali Abacı, 35 dönümde başladığı farklı renkte üretimi ilerde daha da büyütmeyi planlıyor. Abacı, renkli domateslerle ilgili şu bilgiyi veriyor:

“İlk üretimimiz mor ve kırçıllı domatesleri piyasaya verdik. Şimdi sırada siyah ve sarı domates var. 30 yıldır domates üretiyoruz. Hem tarla hem de sera üretimimiz var. Geçen yılın sonunda ilk kez renkli domates üretimine girdik. Yüksel Tohum tarafından geliştirilen mor ve kırçıllı domatesleri üretmeye başladık. 35 dönüme 100 bin fide diktik. Kasım 2010’da da ilk ürünü piyasaya verdik. Şu anda İstanbul’a gönderiyoruz. Birçok market halden alıp satıyor. Kış dönemlerinde perakende noktalarında 10 TL’ye satıldığını duyduk. Bizden çıkış fiyatı ise 2.5 TL.

Bu tür domatesler her yerde yetişmiyor. Oksijeni bol, havadar bölgelerde yetişebiliyor. Bizim bulunduğumuz Kumluca Mavikent, bu türler için en uygun bölge. 35 dönümde başlamıştık. Şimdi 100 dönüme çıkaracağız. 12 ay boyunca domates üretebiliyoruz. Şu anda siyah domates üretimi için hazırlık yapıyoruz. Yakında sarı domates de üreteceğiz.

Farklı renkler için aldığımız tohumlar bir Türk firması olan Yüksel Tohum tarafından geliştirildi. Tüketici bu tür ürünlere ilgi gösteriyor. Önceleri sadece hale gönderiyorduk. Şimdi zincir marketlerle de görüşüyoruz. Örneğin, Mopaş marketlerine vermeye başladık. Marketlerde devamını bulamayanlar bizi arayıp kargoyla sipariş vermeye başladı. Şimdi bir internet sitesi kuruyoruz. İnternet üzerinden de sipariş alacağız.”

Domates fiyatları mevsim normallerinde

Geçen yıl sezon sonunda 10 TL’ye kadar çıkan domates fiyatları, şu sıralar perakende satış noktalarında 1.4 ile 4 TL arasında seyrediyor. Hatta market raflarında ve pazarlarda, ‘tane’ diye adlandırılan domateslerin kilosu bazen 1 TL’nin de altına inebiliyor. Salkım domatesin fiyatı 2 TL’nin üzerinde. Çeri (kiraz) tipinde ise kaliteye göre fiyat 4 TL’ye kadar çıkıyor.

Renkli domatesler, çeriden biraz daha pahalı satılıyor. Tarla domatesinin çıkmaya başladığı haziran ortasından itibaren fiyatların daha da ucuzlaması bekleniyor.

Belli başlı domates üretim merkezleri

Domates, ağırlıklı olarak Bursa’dan başlayıp Hatay’a kadar olan bölgede yetişiyor. Başlıca domates üretim merkezlerini Antalya, İzmir, Çanakkale, Hatay, Muğla, Balıkesir, Bursa, Aydın, Manisa, Mersin ve Adana şeklinde sıralamak mümkün.

Türkiye’nin yıllık domates üretimi (Milyon ton)

Yıl Toplam üretim Sofralık Salçalık
2005  10.1 7.1 2.9
2006  9.8 6 .9 2. 9
2007  9 .9 6. 9 3.0
2008  11.0 7 .5 3.5
2009  10.7 7.2 3.5
2010 10.4 7.7 2.7

Kaynak: TÜİK

Kumluca’da dönümü 90 bin TL’ye mal oluyor

Domates üretiminin maliyeti, tarla mı yoksa sera mı olduğuna göre değişiyor. Örneğin, Türkiye’nin sera başkenti Antalya Kumluca’da arazinin dönümü 50 bin TL’yi buluyor. 30 bin TL sera kurulum maliyeti var. Fide, bakım ve işçilik giderleri de 10 bin TL’yi buluyor.  Böylece dönüm başına seranın toplam maliyeti 90 bin TL’yi aşabiliyor. Yani arazi kendinize ait olsa bile 40 bin TL’lik yatırım yapacaksınız.

Açık alan maliyeti, yine arsa kendinize aitse 5 bin ile 10 bin TL arasında değişiyor. Büyük domates üreticileri 2 dönüm serası olan birinin hayatını devam ettirebilecek ölçüde para kazanabildiğini söylüyor. Bu işi profesyonelce yapacaklara ise en az 20 dönümle başlamaları tavsiye ediliyor.

Para Dergisi