Flaş açıklama: Müthiş doğalgaz rezervlerini kaptırıyoruz

STFA’nın CEO’su Mehmet Ali Neyzi, Lübnan-Kıbrıs-İsrail eksenindeki müthiş doğalgaz rezervlerinin işletilmesiyle ilgili konuştu. Neyzi “Mısır Devlet Başkanı Sisi, ortak proje için Güney Kıbrıs’a gitti. Türkiye bölgedeki liderliği kaptırıyor gibi” dedi.

Neyzi, İzmit Körfez Geçişi ile ilgili bir gerçeği de gündeme getirdi. Neyzi şunları söyledi: Bu projeyi Sezai Türkeş, 25 yıl önce Özal’a götürdü. O zaman yapılamadı. Dedenin yapamadığı projeyi gerçekleştirmek onun torunlarına kısmet oldu.

İTÜ’den mezun birbirini seven iki arkadaş mühendis Sezai Türkeş ile Fevzi Akkaya’nın 77 yıl önce kurduğu STFA, şimdi tüm ekibiyle onların mirasını daha da büyüyerek sürdürüyor. O arkadaşlık ruhu, şirketin bütün çalışanlarına sirayet etmiş  bugün de devam ediyor.” STFA’nın CEO’su Mehmet Ali Neyzi, hikâyeye böyle başlarken,  Bugün’e özel açıklamalarda bulunuyor. Sözü ona veriyorum.  

Mehmet Ali Bey, STFA’nın birçok “ilk”leri var değil mi?

Evet, 1950’lerde ve 1960’larda Türkiye’de büyümüşler. Bir büyük kilometre taşı ise Fevzi Bey’in deyimiyle ilk kez 1972’de Libya’ya gitmeleri olmuş. Yani, dünyaya açılan ilk Türk müteahhidi olmuşlar.  Ve aynı şekilde Libya’dan sonra da Ortadoğu’nun 9 ülkesine de ilk giden yine STFA’dır.

Niye başka bölgeye değil de Ortadoğu’ya gittiler?

O tarihlerde en kolay gidebileceğimiz bölgeler orası. Ve Libya’da da şöyle bir durum olmuş; 1971’de bir devrim oluyor ve Kaddafi başa geliyor. İngilizler, Fransızlar, İtalyanlar ve Almanlar’la arası bozuluyor. Kaddafi karşı bir devrim yapıyor esasında. Onlardan bir hizmet alamıyor ve Türkler yani Sezai Türkeş ile Fevzi Akkaya o boşluğu dolduruyor. Kaddafi, büyük işler veriyor.  İlk yaptıkları iş Tripoli yani şu andaki Trablus limanı. 1972’den bu yana uluslararası pazardayız. Toplam 25 ülkede çalıştık.

ENERJİ İNŞAATI GEÇTİ

İnşaat deyince şimdi neler yapıyorsunuz?

Aslında şu anda enerji grubu, inşaat grubunu geçmek üzere. Rakamlarda da görülüyor. 1.5 milyar dolar civarında ciro var.
600 milyon dolar inşaat, 600 milyon doların biraz üstü enerji, 300 milyon dolar civarında da makine grubu bu ciroyu sağlıyor. En çok da enerjide büyüyoruz.

SİSİ, RUMLAR’LA FLÖRT EDİYOR

Do­ğu Ak­de­ni­z’­de ne­ler olu­yor?

Lüb­nan-Kıb­rıs-İs­ra­il ara­sın­da­ki de­niz­de müthiş re­zerv­ler bu­lun­du. Bu­nu çı­kar­mak için bir ya­tı­rım ge­re­ki­yor.

Do­ğu Ak­de­niz bir “Ba­rış De­ni­zi­” ola­bi­lir mi?

Ta­bi­i ki ola­bi­lir. Hem Kıb­rıs so­ru­nu­nun çö­zü­mü için hem Yu­na­nis­tan ve İs­ra­il’­le iliş­ki­le­ri dü­zelt­mek için do­ğal­ga­zı bir­lik­te iş­let­mek Do­ğu Ak­de­ni­z’­i ba­rış de­ni­zi­ne dö­nüş­tü­re­bi­le­cek.

Türkiye gerekli hamleleri yapıyor mu?

20 gün ön­ce Mı­sır Dev­let Baş­ka­nı Si­si, Gü­ney Kıb­rı­s’­tay­dı. Ora­da­ki do­ğal­ga­zın Mı­sı­r’­a git­me­si için şu an­da pro­je ya­pı­yor­lar. Do­la­yı­sıy­la Yu­na­nis­tan, Gü­ney Kıb­rıs ve Mı­sır bu ko­nu­da iş­bir­li­ği mo­de­li­ne gir­di. Bi­zim bu­ra­da li­der­li­ği kap­tır­ma­ma­mız la­zım, hat­ta “ön­cü­” ol­ma­mız ge­re­ki­yor. Çün­kü bi­zim do­ğal­gaz har­ca­ma­mız 50 mil­yar, Mı­sı­r’­ın­ki bel­ki 10 mil­yar met­re­küp. Bu ko­nu­da as­lın­da bil­gi­li ve li­der bir ül­ke­yiz.
Aman dik­kat ede­lim çün­kü Tür­ki­ye li­der­li­ği kap­tı­rı­yor gi­bi. Bu gaz her ye­re gi­de­mez, ilk gi­de­ce­ği ye­rin Tür­ki­ye ol­ma­sı ge­re­ki­yor.

10 KENTE DOĞALGAZ SATIYORUZ

Enerji alanında hangi projelerle çalışıyorsunuz?

Eski CEO İlker Bey, “İnşaat iner çıkar, o yüzden enerjide de yatırımlarımız olsun” demiş. O sırada da doğalgaz dağıtımları yapılıyormuş. 10 şehrin doğalgaz yatırım işini almışız. Konya, Antalya, Aydın, Denizli, Nevşehir, Erzincan vb gibi 10 şehirde varız. Aksa Enerji’den sonra 2’nci büyük dağıtım şirketiyiz. 900 bin aboneye doğalgaz veriyoruz.

BÜYÜK PATRON TOMRİS TAŞKENT

Se­za­i Tür­ke­ş’­in ve­fa­tın­dan son­ra fir­ma bi­raz bo­ca­la­dı de­ğil mi?

Tür­keş 1998’de ve­fat edi­yor. 2001’de de Tür­ki­ye­’de ban­ka­cı­lık kri­zi olu­yor.  Şir­ket zor bir dö­nem ge­çi­ri­yor. Se­za­i Be­y’­in ölü­mün­den son­ra ki, Fev­zi Ak­ka­ya­’nın za­ten ço­cu­ğu yok. Se­za­i Be­y’­in tek kı­zı var Tom­ris Taş­kent, his­se­le­ri­n bü­yük ço­ğun­lu­ğu da yüz­de 75 gi­bi ona ait. Tom­ris Ha­nı­m’­ın üç oğ­lu bu­lu­nu­yor, on­lar da şu an­da yö­ne­tim ku­ru­lun­da. Se­za­i, Alp ve Nur Be­yler. Alp ve Nur Bey­ler ikiz kar­deş. Ana­do­lu Gru­bu­’n­da uzun za­man, 28 yıl CE­O’­luk yap­mış İl­ker Ke­re­moğ­lu­’nu 1999 yı­lın­da STFA­’ya trans­fer edi­yor­lar. O, fir­ma­yı ye­ni­den ve sağ­lam bi­çim­de ya­pı­lan­dı­rı­yor.

BİZİ YETENEKLİLER KURTARACAK

Seçimler geliyor, sizce yeni hükümet yüksek büyümeyi nasıl başarabilir?

Türkiye, kişi başına gelirde 10 bin dolarda takıldı kaldı. Hatta şu anda 9 bin dolara bile indi. Büyümenin ve gelirin yükselmesi için tek bir yol var; O da inovasyon ve yeni katma değerli ürünler yapmak. Bunu da Steve Jobs benzeri insanlar ortaya çıkarabilir. Böyle üstün yetenekleri, bulmamız lazım.

Biz üstün yetenekli insanları çok kötü kullanıyoruz değil mi?

Ne yazık ki “yetenek kıyımı” yapıyoruz. Mesela Almanya’nın ortalama IQ’sü Türkiye’nin yüzde 30 üstünde. Nedeni de üstün yetenekli çocukların değerlendirilmesinden kaynaklanıyor.  Konu açıldığı için Sezai Türkeş’ten size bir anı... 1993 yılında eşi İnanç Hanım adına bir okul yaptırdı ve bu okulda da “üstün yetenekli” çocukların eğitilmesini sağladı. Bir araştırma yapmış. Dünyada doğan her 100 çocuktan 2’si üstün yetenekli oluyormuş. Yani IQ’su 130’un üzerinde. Türkeş mezradan bile yetenekli çocuk bulup o okulda okutmuş.

DEDE KÖRFEZ PROJESİ'Nİ 25 YIL ÖNCE ÖNERDİ, YAPIMI TORUNLARA KALDI

Türkiye’de denizle ilgili neler yapıyorsunuz?

Çok heyecanlı projelerimiz var. Mesela, İzmit Körfez Geçişi. İzmit Körfez Köprüsü’nün bütün ayaklarını biz yaptık, bu ay içinde teslim ediyoruz. 350 milyon dolarlık bir işti. 40 metre derinde ve burası üstelik bir deprem bölgesi. Yaptığımız ayakların her biri 50 bin ton ve denizin dibine indirildi. 50 bin tonun altında da 35 bin tonluklar var, depreme dayanıklı olması için. Bence çok heyecanlı bir proje bu. Ve o köprüyü Sezai Türkeş, daha hayattayken çizmiş, Turgut Özal’a götürmüş. Aynı yerde de sondaj yapmış. Bundan 25 sene önce orada köprü yapılmasını söylemiş. O yazışmaları da mevcut. Ancak yapım Türkeş’in torunlarına kısmet oldu.
 
HER YIL 600 MİLYON DOLARLIK DÖVİZ GETİRİYORUZ

Her işinizi dolarla yapıyorsunuz değil mi? Türkiye’ye yılda ne kadar döviz kazandırıyorsunuz?

Her yıl bizim ciromuz 600 milyon dolar civarında. Türkiye’de yaptığımız işler de dolardır. Dolayısıyla dolarla çalıştığımız için hepsini getiriyoruz diyebilirim. Yalnız enerji grubunda dolarla borcumuz var. Orada doların yükselmesinden dolayı bir menfi etkilenmemiz oldu. Yine de şirketin bilançosu çok sağlam. Çok büyük bir varlığımız mevcut.

İSYAN KORKUSU YATIRIMI PATLATTI

Or­ta­do­ğu­’da ne­den bü­yük bir in­şa­at ata­ğı var? Böl­ge­de ne­ler de­ği­şi­yor?

Ger­çek­ten Or­ta­do­ğu­’da müt­hiş bir ya­tı­rım ham­le­si var. Böl­ge­de­ki ül­ke­le­rin ik­ti­dar­la­rı, “A­rap Ba­ha­rı­”n­dan son­ra is­yan­la­rı en­gel­le­mek için halk­la­rı­na her tür­lü im­kan­la­rı sun­mak is­ti­yor­lar. Do­la­yı­sıy­la da her alan­da alt­ya­pı
ya­tı­rım­la­rı ya­pı­yor­lar.

En çok han­gi ül­ke­ler­de iş ya­pı­lı­yor?

Suu­di Ara­bis­tan, Ka­tar, Um­man, Ku­veyt ki, biz bun­la­rın hep­siy­le ça­lı­şı­yo­ruz. En son al­dı­ğı­mız en bü­yük iş, 4.4 mil­yar do­lar. Bu­nu tek ba­şı­mı­za de­ğil Tür­ki­ye­’den Ya­pı Mer­ke­zi ile be­ra­ber al­dık. İşi al­ma­mız 3 se­ne sür­dü. Ka­ta­r’­da­ki “Gold Li­ne­” de­di­ği­miz met­ro pro­je­si bu. Bu­ra­da ulus­la­ra­ra­sı 5 or­ta­ğız.

BASRA KÖRFEZİ'NE GEREK KALMAYACAK

Port­fö­yü­nüz­de çok bü­yük pro­je­ler mev­cut. En önem­li­le­ri han­gi­le­ri?

İn­şa­at Gru­bu­’n­da bir stra­te­ji ça­lış­ma­sı yap­tık. “De­niz in­şa­at­la­rın­da biz dün­ya­da­ki en önem­li şir­ket­ler­den bi­ri­si­yi­z” de­dik. Av­ru­pa­lılar’la re­ka­bet ede­bi­li­yo­ruz. Bu ala­na yo­ğun­laş­tık. Me­se­la Suu­di Ara­bis­ta­n’­ın pet­rol şir­ke­ti Aram­co, kı­yı­ya ya­kın 3- 10 ki­lo­met­re ile­ri­de de­niz­den pet­rol çı­ka­rı­yor. Bi­z de de­ni­zin için­de üre­tim is­tas­yon­la­rı ku­ru­yo­ruz. 1 mil­yar do­lar ci­va­rın­da­ki bu işi bi­tir­mi­şiz. Yi­ne mil­yar do­la­ra çok stra­te­jik bir li­man yap­tık. Suu­di Ara­bis­tan ya­rı­ma­da­sı­nın en or­ta­sın­da ve al­tın­da. Ora­sı ile­ri­si için stra­te­jik bir ko­num. Bas­ra Kör­fe­zi­’ne ih­ti­yaç kal­ma­dan pet­ro­lün gi­rip çı­ka­ca­ğı bir li­man ola­cak.

Perihan Çakıroğlu/Bugün