‘Elektrik çarptı’, siparişler tehlikede!

Özbey Men'in haberi/Para Dergisi

Bangladeş’te yaşanan elektrik kesintisi orada üretim yapan ve fason çalışan  Türk firmalarını zorlamaya başladı 

Bangladeş’le çalışan hazır giyimciler siparişleri zamanında yetiştirememe sıkıntısı yaşıyor. Bu firmalar arasında LCW, Collezione, Defacto, Rodi Jans, Seven Hill gibi zincir mağazalar da var.

Hazır giyim ve konfeksiyon üretiminde önemli üreticilerden biri olan Bangladeş’te ortaya çıkan enerji sıkıntısı Türkiye’ye yansıdı. Bu ülkede üretim yapan veya fason iş yaptıran çok sayıda Türk firması mal sıkıntısı çekmeye başladı. Aslında elektrik krizinin temelinde doğalgazda yaşanan sıkıntı yatıyor.  Bangladeş’te kojenerasyon tesisiyle kendi elektriğini kendisi üreten firmalar, doğalgaz dağıtım hatlarının yeterli olmayışı nedeniyle doğalgaz alamadıkları için üretimde aksaklıklar başladı. Doğalgaz sıkıntısı Bangladeş’te özellikle sanayinin yoğun olduğu başkent Dakka ve çevresinde baş gösteriyor.

İşgücü maliyetlerinin düşük olduğu Bangladeş, özellikle örme triko, gömlek, tişört ve pantolonda dünyanın önemli üretim merkezlerinden biri olarak biliniyor. Başta H & M, Esprit, C & A ve Walmart olmak üzere yüzlerce mağazaya sahip perakende zincirlerinin çoğu örme grubu ürünlerin önemli bir bölümünü bu ülkede ürettiriyorlar.

Bangladeş, Türkiye’de üretim maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle Türk hazır giyim perakendeci grupların da üretim yaptırdıkları ülkelerin başında geliyor. Bu firmalar arasında LC Waikiki’nin (LCW) sahibi Taha Group, Defacto markasıyla piyasada yer alan Ozon Grup, Seven Hill’in sahibi Beşyıldız Tekstil, Rodi Jeans, Collezione’nin sahibi Akyiğit Tekstil gibi perakendeciler de bulunuyor.

LCW’NİN TRİKO FABRİKASI VAR

Taha Group’un bu ülkede Bangladeşli bir firmayla ortak kurduğu konfeksiyon tesisi bulunuyor. 3 yıl önce kurulan tesiste triko üretimi yapılıyor. Yaklaşık 5 bin kişinin çalıştığı bu tesis, LCW markasının yanı sıra birçok yabancı zincir mağazalara da üretim yapıyor. Ancak doğalgaz sıkıntısının bu tesise henüz yansımadığını belirtelim. Çünkü Taha Group’un fabrikası doğalgaz sıkıntısının yaşandığı bölgede bulunmuyor. Bu nedenle fabrikanın çalışmasında şimdilik bir sorun yok. Ancak şirket Bangladeş’teki tesisinde üretimin aksaması durumunda Uzakdoğu’daki diğer ülkelerde üretimini artırmak için harekete geçmiş durumunda. Grubun, işçiliğin düşük olduğu Sri Lanka’da da kendisine ait konfeksiyon fabrikası var. Ayrıca Hindistan, Pakistan ve Tayvan’da da fason üretim yaptırdığı firmalar bulunuyor. Taha Group, ürünlerinin bir bölümünü de Türkiye’deki tesislerinde üretiyor.

“FİYATLAR DÜŞER”

Bangladeş’te üretim yaptıran firmalardan biri de Seven Hill markası ile üretim yapan Beşyıldız Tekstil. Firmanın patronu Hüseyin Özbek, mağazalarında sattıkları ürünlerin yaklaşık olarak yarısını Uzakdoğu ülkelerinde ürettirdiklerini, bu ülkeler arasında Çin’den Hindistan’a kadar birçok ülkenin bulunduğunu belirtiyor. Özbek, Bangladeş’in de kendileri açısından önemli bir üretim merkezi olduğunu vurguluyor. Özbek, Bangladeş’te elektrik sıkıntısı nedeniyle üretimde bazı aksaklıkların yaşanmaya başladığını doğruluyor:

“Uzakdoğu ülkelerinde terminle (teslimat süresi) ilgili ufak tefek aksaklıklar her zaman oluyor. Ancak elektrik sıkıntısı nedeniyle üretimin aksaması ilk kez yaşanıyor. Yaz sezonu siparişlerimiz geldi. Önümüzdeki kış sezonu için Bangladeş ve diğer Uzakdoğu ülkelerine siparişlerimizi vermiştik. Bu ürünlerin zamanında teslim edilip edilmeyeceği 1-2 ay sonra belli olur. Ürünler sezon başında teslim edilmezse perakende fiyatlarda düşüş olur. Çünkü mağazalara geç ulaşacağı için elimizde kalma riski var.”

Bangladeş’te ileride sıkıntı  yaşanacağını görüp, bu ülkeden mal tedarik etmekten vazgeçen perakendeci şirketler de var. Bunlardan biri de Koton.

Gerçi bu firmanın Bangladeş’i listesinden çıkarmasının nedeni elektrik kesintileri değil. Asıl neden Bangladeşlilerin üretim kalitesini bozmaları.

Koton Mağazacılık Yönetim Kurulu Başkanı Yılmaz Yılmaz, Bangladeş’te 2 yıl öncesine kadar basic tişört ürettirdikleri, ancak bu ülkedeki firmaların  üretim kalitelerinin düşük olması nedeniyle başka ülkelere yöneldiklerini belirtiyor. Yılmaz, şu anda Uzakdoğu’da daha çok Çin’de üretim yaptırdıklarını söylüyor. Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanlığını da yürüten Yılmaz, Bangladeş’teki sıkıntının perakende sektörüne henüz yansımadığını, bu nedenle ürün fiyatlarına şu anda bir etkisinin olmadığını belirtiyor.

KIŞ SEZONU SİPARİŞLERİ  AKSAYACAK

Bangladeşli üreticilerde perakendeci şirketlerin şu anda önümüzdeki kış sezonu için verdikleri siparişler var. Bu siparişlerin 2010-2011 kış sezonunda mağazalarda yer alması için en geç temmuz ayında sevkiyatına başlanması gerekiyor. Ancak milyonlarca adetlik siparişlerin temmuz ayına kadar üretilmesinin mümkün olmadığı belirtiliyor. Perakende sektörü yetkililerine göre teslimat süresi gecikeceğinden sevkiyat denizyolu yerine havayoluyla gerçekleşecek. Bu durumda firmaların navlun maliyetlerinde ister istemez artış meydana gelecek. Bu maliyet artışının ürün fiyatlarına yansıyıp yansımayacağının ise ancak kış sezonunda belli olacağı belirtiliyor.

Konfeksiyon yatırımları  durdu

156 milyon nüfusu bulunan Bangladeş, aylık ortalama 50 dolarla dünyada iş gücü  maliyetlerinin en düşük olduğu ülkeler arasında yer alıyor. Bu nedenle perakende sektöründe faaliyet gösteren dev şirketler Çin’de maliyetlerin artmaya başlamasıyla birlikte son dönemlerde özellikle basic türü hazır giyim ürünlerini bu ülkede ürettirmeyi tercih ediyorlar. Bangladeş’in çekim merkezi olması ülkenin ihracat rakamlarından da belli. İhracatının yüzde 74’ünü hazır giyim ve konfeksiyon sektörü oluşturuyor.

Bangladeş aslında doğalgaz kaynakları açısından zengin. Ancak özellikle 2005 yılından itibaren hazır giyim ve konfeksiyon yatırımlarında patlama yaşıyor. Öyle ki 2005-2006 yıllarında neredeyse her 2 günde bir, üstelik her birinde binlerce kişinin çalıştığı yeni bir konfeksiyon tesisi devreye girdi. Bu fabrikaların çoğunun doğalgazla çalışan kojenerasyon tesisleri var. Böylece hem elektrik hem de buhar ihtiyaçlarını bu tesislerden karşılıyorlar. Ancak doğalgaz dağıtım hatları bu tesislerin ihtiyacını karşılayamadığında elektrik üretiminde sıkıntı yaşanıyor. Bangladeş hükümeti, sorunun giderek büyümesi yüzünden konfeksiyon fabrikalarının kurulmasını teşvik etmekten bile vazgeçmiş.