Cevize yatırım kazandırıyor

İdriz Çokal'ın haberi/Para Dergisi

Meyve yatırımcılarının yeni gözdesi ceviz oldu. Tokat, Denizli, Bitlis, Kırşehir, Çanakkale ve Tekirdağ’da yeni ceviz bahçeleri kuruluyor. Niksar’da, Adilcevaz’da daha verimli, daha kaliteli yeni türler üzerinde çalışılıyor...

ANADOLU cevizin anavatanı olarak kabul edilir. Ceviz ağacının Anadolu insanı için yeri özeldir. Hem meyvesi hem de kerestesi makbuldür. Ceviz son zamanlarda yeşil kabuğuyla birlikte yapılan reçeliyle de sofralarımıza konuk olmaya başladı...

Türkiye’de yaklaşık 8 milyon ceviz ağacı olduğu tahmin ediliyor. Yıllık ceviz üretimiyse 185 bin ton. 30 bin ton civarında ithalat yapılıyor. İhracat ise yok denecek kadar az. Geçen yıl sadece 500 tonluk ihracat yapılmış.

Son yıllarda Türkiye’de tekrar cevize yöneliş olduğu görülüyor. Birçok bölgede yeni bahçeler kuruluyor. Atıl durumdaki orman alanları kiralanarak ceviz ormanına çevriliyor. Üretim standartları yükseliyor. Önümüzdeki 10 yıl içinde yeni bahçelerle birlikte ceviz üretiminin yüzde 50 artması bekleniyor.
Son zamanlarda ceviz, yeşil olarak da market raflarında yer almaya başladı. Taze cevizin kilosu ortalama 10 TL. Kabuklu kuru kalitesine göre 10-20, ceviz içi ise 30-40 TL arasında satılıyor. Üretici ise tüccara kalitesine göre 5-7 TL’den satabiliyor.

Türkiye’de ceviz deyince akla Tokat, Kırşehir, Çorum, Bitlis, Denizli, Çanakkale, Tekirdağ, Edirne, Manisa, Bursa, Balıkesir, Kastamonu, Bilecik, Kahramanmaraş gibi iller geliyor. En çok üretimse kuşkusuz Tokat’ta. Özellikle Niksar ilçesinin cevizleri marka olmuş durumda. Pazarda Niksar cevizi, fiyatıyla da kalitesiyle de ön plana çıkıyor.

Ceviz konusunda en önemli çalışmayı Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaşar Akça yapıyor. Akça, klasik öğretim üyelerinden farklı olarak sürekli sahada olan bir akademisyen. Tam bir ceviz gönüllüsü. Ceviz dikimini artırmak için çalışıyor. Aynı zamanda, Akça ve Akça1 isimleriyle yeni bir ceviz türü geliştirmeye çalışıyor. Türkiye Ulusal Ceviz Çalışma Grubu Başkanlığı ve TEMA’da ceviz danışmanlığı görevlerini de yürütüyor.

“ÖLÇEĞİ BÜYÜK TUTUN”

Yaşar Akça, cevize yatırım yapan girişimcinin kazançlı çıkacağını düşünüyor. Cevize yatırım yapacak olan girişimcilere şu tavsiyelerde bulunuyor: “Ceviz bahçesi tesisi karlı ve uzun dönemli bir yatırımdır. Özellikle Türkiye’de ürün açığının olması yatırımları cazip hale getirmiştir. Cevizde dünyada stok yoktur. Tüketim her geçen gün artmaktadır. Tarım, artık sermaye isteyen, bilgi beceri ve deneyim gerektiren daha da önemlisi Ar-Ge gerektiren bir sektör haline geldi. Ceviz yatırımlarında ölçek ekonomisi en önemli konu. Yatırıma başlarken en doğru ölçek işe 100 dekarla başlamaktır. Daha sonra ise 500 ve 1.000 dekar hedeflenmelidir. Ben yeni bir tanımlama yapıyor ve100 dekar ceviz bahçesi olana ‘ceviz köylüsü’, 500 dekar bahçesi olana ‘ceviz çiftçisi’, 1.000 dekar ceviz bahçesi olana ise ‘ceviz çiftliği sahibi’ diyorum. Ülkemizde ceviz çiftliği olan kişi sayısı her geçen gün artıyor. Kırsalda ise durum daha farklı. Bir ceviz ağacı verimli çağında 35-50 kg meyve verir. Uygun ekolojilerde kırsalda yaşayan bir aile için öngörüde bulunmak istiyorum. Hedefimiz her ailenin minimum 20 ceviz ağacı + 25 koyun + 10 inek + 20 adet kanatlı hayvan + 50 dekar tarla + 50 metrekare plastik seraya sahip olmasını sağlamak olmalıdır. Unutmayalım ki kırsalda gelecek var.”

NİKSAR, AB STANDARTLARINI YAKALADI

Niksar’da cevizden para kazanan birçok aile var. Bunlardan biri de 1973 yılından bu yana ceviz işiyle uğraşan Yılmaz ailesi... Bu ailenin Yılmaz Kardeşler ve Cevizsan ismiyle iki şirketi var. Cevizin her kademesinde faaliyet gösteriyorlar. 400 dekarlık ceviz bahçeleri var. Aynı zamanda ceviz fidanlıklarından fide satışı yapıyorlar. Ceviz tesislerinde ise Niksar ve civar köylerden aldıkları cevizleri kırıp tatlı ve kuruyemişçilere toptan satııyorlar. Cevizli sucuk imalatları da mevcut.
Cevizsan Genel Müdürü Halis Yılmaz, “37 yıldır ceviz işiyle uğraşıyoruz. Cevizleri tatlı sektörüne ve kuruyemiş toptancılarına veriyoruz. Niksar cevizde bir marka. Bugün birçok satış noktasında başka şehirlerin cevizleri de Niksar cevizi diye satılıyor. Niksar cevizi hem iri, hem açık renkli hem de tadı, aroması çok farklı” diyor.
Türkiye’nin tekrar ceviz ihraç eder hale gelebilmesi için ağaç sayısının artırması gerektiğini söyleyen Halis Yılmaz, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Kesilen ağaçların yerinin dolması lazım. Biz eşimize dostumuza ‘ceviz dikin’ diye telkinlerde bulunuyoruz. Fidanlarda yeni çeşitler geliştiriyoruz. Sonra da tanesini 8-15 TL arasında satıyoruz.”
Tokat tarım İl Müdürü Yaşar Kavak’ın verdiği bilgilere göre, Niksar’da halen AB standardında 14 adet ceviz kırma tesisi var. Kavak, üreticilere sertifikalı fidan desteği verdiklerini, hedeflerinin bu bölgeyi örnek bir ceviz havzası haline getirmek olduğunu vurguluyor.

ADİLCEVAZ MARKASI TESCİLLENDİ

Ceviziyle meşhur bölgelerden biri de Bitlis’e bağlı Adilcevaz ilçesi. Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde de “Vattül Cevaz” (Cevizler Vadisi) olarak anılan bu ilçede cevizin geçmişi oldukça eski. 21 yıldır ceviz festivali düzenleyen ilçede büyük bahçeler yok. Ancak cevizi olmayan aile de yok gibi. Yeni doğan çocuklar için ceviz ağacı dikmek adettenmiş.

Adilcevaz Tarım İlçe Müdür Vekili Selami Savaş, ilçede ceviz üretimini ve kaliteye daha da yükseltmek için yaptıkları çalışmaları şöyle anlatılor: “100. Yıl Üniversitesi’yle ortak bir çalışmamız var. Adilcevaz cevizini bir marka olarak tescil ettirdik. Şimdi bu bölgeye has yeni bir tür üzerinde çalışıyoruz. 4 yılık bir çalışma bu. Yeni türün adını ‘Adilcevaz1’ olarak belirledik. ‘Adilcevaz2’ ve ‘Süphan’ için de çalışmalara sürüyor. Adilcevaz cevizi tat ve aroma olarak diğer bölgelerdekilerden farklı. İçi de beyaz. İlçemizde ceviz reçeli için de küçük bir tesis kuruldu. Ben askerliğimi 1990 yılında Kıbrıs’ta yapmıştım. Ceviz reçelini orada görmüştüm. Tarifini alıp Adilcevaz’a taşıdım. Valilik ve kaymakamlığın da desteğiyle Çetin ve Barış Göl kardeşler bir üretim tesisi kurdu. Elcevaz markasıyla üretim yapıyorlar. Bu yatırıma vesile olduğum için de mutluyum.”

ORMANI KİRALAYIP CEVİZ DİKTİLER

Tekstil kenti Denizli’de tarım da önemli bir yer tutuyor. İlde kiraz, üzüm, ceviz gibi meyveler yaygın olarak üretiliyor. Denizli Ziraat Odası Başkanı Hamdi Gemici, merkezde olmasa da Tavas, Çameli, Çal, Güney, Kale ve Beyağaç gibi ilçelerde ceviz ağacı diken aile sayısında artış olduğunu söylüyor.
Tavas’ta market işleten Bekir Özdener de bir orman alanını devletten kiralayarak ceviz işine girmiş. Akdeniz Üniversitesi İktisat Fakültesi mezunu Özdener, 2 yıl gibi bir uğraş sonucunda Orman Bakanlığı’na ait çalılık alanda 50 dekar arazi kiralamış. Tesviye işlemlerini bitirmiş. Bu ay ceviz ağaçlarını dikmeye başlayacak. Özdener, yatırımıyla ilgili şu bilgileri veriyor:

“50 dekarlık araziyi 49 yıllığına bedelsiz kiraladık. 49 yıl sonra burası tekrar devlete ait bir yer olacak. Arazi izin amacına uygun kullanılmadığı anda sözleşme iptal oluyor. Başka birine devretme ya da başka bir şey yapma şansınız da yok. Çok sıkı denetleniyor. 624 ceviz, 320 badem, 1.500 de piramit servi ağacı dikeceğiz. Servileri, diğer ağaçları korusun diye arazinin çevresine dikeceğiz. Tanesi 13 TL’den fidan bağlantılarını yaptım. Toplamda 50 bin TL’nin üzerinde yatırım yapmış olacağım. Sadece tesviye için 20 bin TL harcadım. Uzun soluklu bir yatırım bu. Çoluk çocuğumuza yönelik bir yatırım. Aynı zamanda ormana ağaç kazandırmış oluyoruz. Sosyal yönü de var.”

Cevizin bilinen faydaları

Ceviz, gerek beslenme gerekse sağlık açısından çok değerli bir meyve. Enerji kaynağı. İçerdiği mineral maddeler, kolay sindirilebilir protein içeriği, yararlı yağ asit kompozisyonlarıyla insan sağlığında önemli bir yere sahip. Özellikle kalp hastalıklarına ve kansere karşı koruyucu olduğu kanıtlanmış durumda. Hipertansiyon ve diyabet hastalıklarında da öneriliyor. Gümüş ve selenyum içeriğiyle zeka gelişimine katkıda bulunduğu da belirtiliyor.

Baklavanın vazgeçilmezlerinden

Ceviz, gıda sektöründe ağırlıklı olarak tatlı ve çikolata üretimi için kullanılıyor. Özellikle baklavanın ayrılmaz bir parçası konumunda. Yaprağı ve yeşil dış kabuğu farmakolojide kullanılıyor. Yeşil kabuk aynı zamanda doğal bir boya hammaddesi. Cevizin kerestesi de çok değerli ve kaplamada yaygın olarak kullanılıyor.

Ceviz bahçesi kaça kurulur?

Klasik dikimde sıra arası ve sıra üzeri mesafeler 7x7 ile 10x10 metre olarak tercih ediliyor. Klasik olarak dekar (dönüm) başına 10-20 adet fidan dikilebiliyor. Bazı bölgelerde bu sayı 31 de olabiliyor. Ancak bu sistemde mutlaka yan dallarda meyve veren çeşitler kullanılmalı. Çok iyi budama ve terbiye yapılmalı. Ağaçlar 10 yaşına geldiğinde, 8x4 metre dikim sıklığında kurulan bir bahçede seyreltmeyle 8x8 metre aralığına geçilmesi öneriliyor. Böylece arazi 10 yıl boş kalmamış oluyor.
Ceviz dikim zamanı fidanına göre değişiyor. Tüplü fidan kullanılacaksa mayıs-haziran ayları öneriliyor. Açık köklü fidan içinse ekolojik koşullara bağlı olarak kasım-aralık ve mart-nisan aylarında dikim yapılabilir. Fidan fiyatları 10-15 TL arasında değişiyor. İşçilik ve arsa dahil 1 dekarlık bahçenin kurulum maliyeti 1.500 TL’yi buluyor. Bu arada devletin 5 dekardan az olmamak kaydıyla dekar başına 300 TL destek verdiğini hatırlatalım.

Ceviz ağacı beşinci yılında meyve vermeye başlıyor. Asıl verim içinse 10’uncu yaşı beklemek gerekiyor. Bir ağaç ortalama 35 kg meyve verebiliyor. Uzmanlar, bu işten ciddi anlamda para kazanmak isteyen girişimcilere en azından 50 dekarla başlamalarını tavsiye ediyor.

Ceviz bahçesi kuracaklara mini tavsiyeler

* Danışmanlık hizmeti veren kurum ve kuruluşlarla işbirliği halinde yatırıma başlamalı.
* Projeyi ve fizibilite raporlarını deneyimli teknik elemanlar hazırlamalı.
* Proje öncesi benzer yatırımlar incelenmeli.
* Proje kapasitesinin ekonomik sınırları belirlenmeli.
* Çiftlik bölgesi ve yerinin seçiminde SWOT (güçlü ve zayıf yönler, fırsatlar ve tehditler) analizi yapılmalı.
* Yönetim ve işletme binalarının büyüklüğü ve gerekliliği analiz edilmeli.
* Yatırımda tespit edilen riskler ve yüzdesi belirlenmeli.
* Yatırımla ilgili teşvikler incelenmeli.
* Geç yapraklanan ve yan dallarda meyve veren yani verimli ceviz çeşitleriyle bahçe kurulmalı.
* Kapama ceviz bahçelerinde mutlaka damlama veya mini spring (yağmurlama) sulama sistemleri kurulmalı.
* İlk yıllar özellikle gübreleme ve budamaya önem verilmeli...

Belli başlı ceviz çeşitleri
Kaplan
Yalova 1
Yalova 3
Yalova 4
Kaman 1
Bayrak
Şebin
Bilecik
Yavuz 1
Gültekin 1
Şen 1
Maraş
İthal çeşitler
Chandler
Franqette
Pedro

Cevizin kerestesi de değerli

Cevizin sadece meyvesi değil kerestesi de çok değerli. Mobilya sektöründe özellikle kaplama malzemesi olarak kullanıyor. Sunta için bir numaralı kaplama aracı. Ceviz kerestesi aynı zamanda, tüfeklerin dipçiklerinde yaygın olarak kullanılıyor. Türkiye, ceviz kerestesini ağırlıklı olarak ithalat yoluyla elde ediyor. Kerestenin metrekare fiyatı 4-7 TL arasında değişiyor.

İstanbul Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği Başkanı Abdullah Tever, cevize yatırım yapan girişimcilerin ileride kerestesini de değerlendirme imkanı olduğunu söylüyor. Türkiye’nin ceviz kerestesi ihtiyacını içeriden karşılaması için de ceviz ormanına yatırım yapılması gerektiğini düşünen Tever, “Son zamanlarda ceviz ağacı dikiminde ciddi bir artış görüyoruz. Bu girişimler bizi heyecanlandırıyor. Kısa vadede çözüm olmasa da uzun vadede ithalat ihtiyacını azaltacaktır. Bugün Bulgaristan ve Rusya’dan ceviz kerestesi getiriliyor. Bu ihtiyacı içeriden karşılamak isteriz. Ceviz, mobilya sektörü için önemli bir ağaç. Cevize yatırım yapan zararlı çıkmaz. Çocuklarına ciddi bir miras bırakır” diyor.