Bir ekonomist randevu evine giderse ne olur?

Eğer bu başlığı FÖŞ’ün hasta kafasında yarattığı iğrenç bir Amerikan esprisi sandıysanız, büyük hata yaptınız.  “What Happens When an Economist Walks Into a Brothel?”  New York City’de bulunan prestijli Colombiya Üniversitesi doktoralı bir kadın ekonomist, Allison Schrager, tarafından yazılan kitabın harbi başlığı. Akademi veya bir firmada  kariyer yapmak yerine Quartz dergisinde muhabirliği seçerken, kendi girişimi olan  Life Cycle Partners LLC risk-yönetim şirketinde  de ortak.

Bloomberg’de Peter Coy tarafından anlatılan “Bir Ekonomist  Randevu Evine Giderse Ne Olur?”  Schrager’in ilginç yerlerde risk yönetimi tecrübelerini yansıtıyor. 

Schrager, fuhuş  ve kumarın serbest olduğu Nevada başta ABD’de dolaşıp sex işçileri, profesyönel kumarbazlar, at sahipleri, film yapımcıları ve sihirbazlar gibi yüksek riskli işleri yapanlarla konuşmuş. 

Schrager Nevada’da legel bir geneleve ziyaretini “zihin açıcı” olarak niteliyor. Seks işçileri kazançları daha düşük olsa da böyle lisanslı yerlerde çalışmayı tercih ediyor. Çünkü kapıda goriller var, basılma tehlikesi yok, ve sapığın biri siz arabasına atıp dağa kaldırmıyor. İşin ilginci müşteriler de böyle yerlerde alış-veriş    yapmayı tercih ediyor. Alınacak ders:  güvenlik için bir sigorta ödemeye değer. 

 

Schrager’e göre en çok kazanan seks işçileri orta yaşlı kadınlar, çünkü daha müşvik ve müşterinin yakınlaşma isteğine daha kolay cevap verebiliyor. Bazıları müşterilerin sohbet etmekle yetindiğini, sex dahi istemediğini söylüyor:  “Çoğu öylesine  yanlız ki…” Parantez olarak en yüksek yövmiye  “kız arkadaş tecrübesi” isimli bir anlaşma (muamele), ama ne anlama geldiğini FÖŞ bilmez. O hayatı boyunca sadece gecelik ilişkiler yaşadı.

Schrager, başta Nevada’lı sex işçileri olmak üzere değişik ve riskli kariyerlerde çalışan muhataplarıyla röportajlarından beş önemli ders çıkartıyor:

Risk olmadan, kazanç da yok: Risk  almak doğal, ama ne istediğini bil.  “Bir çok kişi kafasında berrak bir hedef olmadan riske atılıyor” diyor Schrager. Bilmez miyim,  30 yıldır Türk siyasetini ve bireysel yatırımcı denen mahlukatı- garabetullahı takip ediyorum. Mesela dünyanın en tehlikeli sporlarından bir olan Okyanus sörfçülerden biri gerçek bir kontrol manyağıymış. Hayatını zevk için tehlikeye atmıyor, bir hedefi var, bilinçli olarak ölçüp-biçerek risk alıyor.

Ben irrasyonelim ve biliyorum: Schrager kendisine dağıtılan ellerin sadece %12’nde pota katılan bir kadın profesyönel kumarbazla tanışmış.  Kadın ”küçükken çok heyecanlıydım,  aptalca hatalar yapardım” demiş “Şimdi kendimi daha iyi tanıdım”.  Risk alacaksan, haritayı bilmek ve ölçüm yapabilmek çok önemli.

Ödediğin paraya değsin:  Gereğinden fazla risk almak verimli değil.  FÖŞ örneği, 100 metre ileri gideceğim diye hafriyat kamyonunu sollama, beyinsiz sincap! Tüm yatırımlarını tek bir enstrümana yapanlar genelde kaybediyor diyor yazar.

Alan hakimiyeti sende olsun:  Hedge veya sigorta kullanmaktan çekinme. Schrager’e göre, kaybı sigortalamak karşılığında kazanca ortak olan hedge yerine peşin bir komisyon karşılığı tüm karı sana bırakan sigortalar riskli işlerde çok daha faydalı bir yol. İp cambazıysan altta hep bir  ağ olsun. Sen mükemmel olabilirsin, ama ya ip koparsa?

Belirsizlik hayatın esasıdır: En iyi planlama bile gerçek hayatta başımıza geleceklere karşı tam hazırlamaz bizi. Çünkü ihtimaller sonsuzdur. Schrager İsrail ordusundan emekli yarbay Meir Finkel’den alıntı yapıyor:  “Meydan savaşında en önemli yetenek, sürpriz saldırı sonrası askeri toparlayabilmektir”.

Aslında  eski dünya şampiyonu, şantör, mahkum ve kulak-yiyen Mike Tyson daha iyi söylemiş:  “Ağzına ilk yumruğu yiyene kadar herkesin bir maç stratejisi vardır”. Mühim olan yumruğu yememek değil,  yedikten sonra 2 dişini ringe tükürüp karşı saldırıya geçmek.