Bilgisayar programlarını nasıl koruyabiliriz?
Son yılllarda başdöndürücü hızla gelişen bilgisayar teknolojileri günlük yaşamın ayrılmaz bir parçası haline geldi. Böylesine yaygın kullanım alanı olan teknolojiyi nasıl koruyabiliriz? Marka-Patent uzmanımız Dr. Birant Esinoğlu, yöntemini yazdı..
BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ KORUNMASI
Son yılllarda başdöndürücü hızla gelişen bilgisayar teknolojileri günlük yaşamın ayrılmaz bir parçası haline geldi. Bilgisayarların kullanılmadığı alan neredeyse yok gibi. Böylesine yaygın kullanım alanı olan bir teknolojinin korunmaması mümkün değildir. Nitekim bu teknolojilerin Türkiye’de de ciddi biçimde korunduğu herkes tarafından bilinmektedir. Ama asıl merak edilen konu bu korumanın nasıl gerçekleştirildiğidir. Bilgisayarların birbirine bağlı ama ayrı iki ana yapısı vardır. Birincisi merkezi işlem ünitesi (CPU), İkincisi de yazılımlar (bilgisayar programlarıdır.) Bunlar İngilizcede hardware ve software olarak anılmakta olup, bu kelimeler bilgisayarlarla birlikte günlük yaşamımıza da girmiştir.
Bu iki ana yapının korunması ayrı hukuki sistemlerin konusunu oluşturur. Merkezi işlem ünitesi ile ilgili buluşlar sınai mülkiyet (Patent) hukukunu, yazılımlarla ilgili konular fikri mülkiyet hukukunu ilgilendirir. Yani bir bilgisayar çipi bulduysanız bu patent hukuku kapsamında korunacaktır, eğer bir bilgisayar programı yazdıysanız bu program fikri mülkiyet hukuku kapsamında korunacaktır. Patent hukuku ile fikri mülkiyet hukuku daha önceki yazımda belirttiğim gibi apayrı konulardır.
Bilgisayar programları, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun koruması altındadır. 1995 yılına kadar bu alanda da ülkemizde ciddi bir koruma sistemi yoktu. O yıl yapılan değişiklikle (özellikle 4110 sayılı değişiklikle) bilgisayar programlarının koruma şemsiyesi oluşturulmuştur.
Bu koruma diğer sanat eserlerinin koruması gibidir. Yani herhangi bir yere tescil ettirilmeksizin kamuya açıklanmakla birlikte korumasıda başlamış olur. Patent hukukundaki uygulamadan temel farkı budur. Yani bir tescil müessesesi yoktur. Bir programı yazmış olan herkes, bunu kendisinin yaptığını kanıtlamakla, vaki tecavüzleri önleyebilir. Ama burada bir sorunla karşılaşılmaktadır. Niza (çekişme) konusu programı yaptığınızı nasıl kanıtlayacaksınız? Bunu her türlü yolla yapmanız mümkün olmakla birlikte, hiçbir tartışmaya mahal bırakmayacak bir yolu daha bulunmaktadır. Oda Kültür Bakanlığından bir koruma kod numarası almak!
Bilgisayar programlarıının korunmasının çok ayrıntılı ve çok tartışmalı konuları bulunmaktadır. Bu kısa yazıda bunları ele alabilmek mümkün değildir. Bu yüzden koruma kod numarası ile ilgili kısa bir bilgi aktarmakla yetinmek durumundayım. Kod numarası kavramı, Fikir ve sanat eserleri kanununun “Fikir ve Sanat eserlerinin işaretlenmesi” başlıklı 44’ncü maddesinden kaynaklanmakta olup, buna ilişkin bir yönetmelik çıkarılmıştır. Buna göre gerek diskler, gerek müzik kasetleri gerekse bilgisyar disk ve disketleri işaretlenmektedir. Amaç yukarıda belirttiğim gibi izinsiz çoğaltmayı önlemek ve kanıtlamayı mümkün kılmaktır.
Kod numarası almak için bir dilekçeyle Kültür Bakanlığı’na müracaat edilmektedir. Bu müracaatta notere tasdik ettirilmiş program kodları ile programın çalışır bir kopyasının bakanlığa sunulması yeterli olmaktadır. Bu işlem yapıldıktan sonra kültür bakanlığı bir numara göndermekte olup, bu namaranının bir bölümü eser sahibini diğer bölümüde eseri karşılamaktadır. Eser sayısı çoğaldıkça yeniden numara almaya gerek olmayıp, eser numarasının değiştirilmesi yeterli olmaktadır.
Bu işlemi yapmak yada yapmamak biraz önce belirttiğim gibi eserin (programın) özüne yani korunup korunmamasına ilişkin bir olgu değildir. Bir tecavüz olduğunda ve bir işlem yapmak gerektiğinde ileri sürülebilecek her türlü iddianın boşa çıkarılması ile ilgili bir olgudur.
